Пролетта дојде, времето полека се стоплува и грејната сезона е веќе при крај. Како последица на тоа, загаденоста на воздухот во градовите се намалува, речиси ја снемува, па јавните медиуми не ја ни спомeнуваат повеќе. Не се зборува веќе ниту за некои активности во врска со намалување на загаденоста на воздухот. Како и во минатите години, темата ќе мирува во летниот период, а кога ќе почне новата грејна сезона, повторно ќе се наметнат дискусиите што требаше да се направи, а не се направи претходно.

Последните информации и дискусии во јавноста околу оваа работа беа соопштенијата на Владата дека проблемот со аерозагадување на воздухот во градовите ќе го решава со изградба на когенеративни гасни централи, за што се потребни четири до пет години, веројатно и повеќе. Јас јавно дискутирав дека тоа е едно од решенијата, а на проблемот треба да му се пријде покомплексно.

Пред извесно време невладината организација „Шанса за Центар“ објави информација дека низ цела Македонија има близу 700 јавни објекти кои користат мазут и нафта за загревање на просториите. Именувани и лоцирани на мапа се јавни (државни) објекти со различна намена, и тоа: болници, училишта, градинки, судови, државни агенции, јавни претпријатија, касарни, затвори и други установи.

На ова треба да се додаде и фактот дека во државава има голем број згради на фирми со разни дејности: за трговија, продажба, производство, канцеларии, хотели, угостителски објекти и други. Во сите тие работни простории престојуваат луѓе за кои е потребно да има соодветни работни и комфорни услови, како што е греење на тие простории. Освен делумно во Скопје, во цела Македонија нема градски топлификациони системи, па фирмите најчесто користат мазут и нафта. Би било корисно да се направи евиденција и на овие објекти бидејќи емисиите од согорувањето на мазутот и нафтата се честички кои се штетни за здравјето на граѓаните (зголемена концентрација на ПМ-10, ПМ-2,5 честички и др.). Овие денови се споделуваат сомненија дека во увезениот мазут има и отпадни (отровни) масла.

Целта на денешниов напис ми е да ја истакнам примената на топлинските пумпи и во горниве споменати случаи (во зградите на фирмите). Последниве години „бум“ во примената на централно греење направија топлинските пумпи „воздух-вода“. Тие одземаат топлина од надворешниот воздух (иако е студен) и со внатрешна термотрансформација создаваат топлина (топла вода) на повисока температура со која се врши греење.

Постојат топлински пумпи воздух-вода со мали, средни и големи топлински капацитети, фабрички агрегатирани и тестирани, и приспособени за лесно инсталирање. За да имаат читателите полесна претстава ,подолу е дадена слика на една таква топлинска пумпа со топлински капацитет од неколку десетици kW.



Наместо котел на мазут или нафта (или гас), се инсталира оваа топлинска пумпа која има приклучоци за влез и излез на топла вода која, слично како и кај конвенционалните системи; преку цевководна мрежа се носи до грејните тела. Оваа топлинска пумпа (на сликата) е фабрички агрегатирана и тестирана, составена од еден дел во метално куќиште.
Бидејќи одзема топлина од надворешниот воздух, оваа машина треба да биде ставена надвор покрај зградата (пожелно е на дискретно место) или на покрив како што е прикажано на сликата подолу. Нема потреба од котларници, резервоари за гориво, оџаци за димни гасови, филтри за нив и др.


Во летниот период топлинската пумпа може да работи како ладилна машина, што значи може да служи и за централно ладење на просториите, но грејните тела треба да бидат од типот на вентилаторски конвектори (не радијатори). Тоа значи дека не треба да се ставаат дополнителни клима-уреди на фасадата, со што се нарушува изгледот на зградата, и не треба плус пари за опрема за ладење.

Дополнителна придобивка е и можноста за добивање санитарна топла вода наместо електричен бојлер, при што се троши 4 до 5 пати помалку електрична енергија во однос на класичен бојлер.

Топлинските пумпи од познати брендови имаат одлична дигитална контрола, со што се овозможува програмирано вклучување/исклучување, програмирано сетирање на температурата, соодветна заштита и аларм, интернет-пристап итн. На тој начин се обезбедуваат комфорни услови и заштеда на енергија.

Освен субвенционирањето на инвертер клима-уреди во симболичен број, државата и некои општини не преземаат друга иницијатива за поголема примена на топлинските пумпи. Како и многу пати досега, апелирам до државата да преземе поактивни мерки за промоција на топлинските пумпи. Познато е дека многу фирми имаат неколку милијарди евра како депозити во македонските банки, а би можеле само еден дел да вложат во нови системи за греење со топлински пумпи и истовремено многу да се подобри состојбата со загадениот воздух во градовите.


Автор: д-р Ристо Цицонков, редовен професор на Машински факултет - Скопје