Научниците како гласници на вистината

Во минатото науката била привилегија на елитите. Денеска знаењето е достапно за сите. Па, сепак, расте јазот меѓу учените и приучените. Се затапува граѓанскиот слух за вистината и фактите. Сомнителните и непроверени известувања низ модерните медиуми и социјалните платформи се шундот и шумот што го заглушуваат слухот и надгласуваат гласот на разумот. Навистина приливот од нови вести е постојан и проточен, а напливите од лажни вести се како надоаѓачки бран кој е брз и бучен.

Во потесниот круг, различните научни гранки ќе продолжат да ги зајакнуваат меѓусебните врски. Зашто интердисциплинарноста води кон нови откритија. Во проширениот круг, науката ќе продолжи да приопштува и со другите сфери од дејноста (технологијата и уметноста). Зашто интертекстуалноста со новите толкувања на стекнатите знаења води кон продлабочени спознанија. Конечно, во најширокиот и најсеопфатен круг, науката ќе општи со сите. Зашто интерактивноста меѓу интелектуалците и поединците е клучна за јакнење на граѓанско движење и културата на критичкото мислење.

Оваа потреба беше препознаена и на неодамнешниот Светски научен форум (биенален настан кој се одржува под покровителство на УНЕСКО и седум водечки организации во науката и светот), а поддржана и од младите научници кои имаа привилегија да бидат поканети на форумот, меѓу кои и јас како македонски претставник и научна соработничка од МАНУ. Поточно, целта е нагласена во два клучни документи: Прогласот на младите научни учесници на Светскиот научен форум (каде што имав улога на главен автор и координатор), но и завршната Декларација од форумот. Вториот документ е приреден од организациите-домаќини и е посветен на претстојните приоритети во науката и етиката. Одговорноста на научниците (како клучен фактор за науката и етиката) е нагласена како четврти и најважен приоритет:

„Ја препознаваме моќната улога на медиумите при комуникација на научните информации и повикуваме на внимателно проверување и аналитички пристап при известување. Поради конфликтните и заведувачки вести и известувања, како и прибегнувањето кон лажни аналогии и изедначувања, повикуваме на преиспитување на врската меѓу науката и медиумите“.

„Ги охрабруваме научниците да ја создаваат, применуваат и пренесуваат научната мисла со цел да ја подигнат свеста за научните придобивки и етичките проблеми“.

Согласно оваа цел, научниците треба да имаат чиста научна мисла, но и јасен став и јавен настап. Да бидат гласници и гласноговорници на вистината. Проучувачи, но и посочувачи кон новото и вредното, кон точното, правичното и етичното. Да функционираат како блиски соработници на медиумските работници („science communicators“ и „science mediators“). Но, и како независни известувачи (преку јавни настапи или свои платформи на социјалните мрежи). Само така научниците ќе прераснат во „спасувачи и освестувачи“ на обичните граѓани, кои фатени во вителот од нови информациски струења „страдаат од грч“ во моменталното просудување, но и долгорочен пад на способноста за внимание и помнење. Севкупниот резултат, пак, се отчитува на ниво на цел народ и потсетува на проблем со краткорочното помнење, колективна амнезија и своевидна невролошка катастрофа од масивни размери. Во овие превирања критичкото мислење кое е научно издржано и поддржано личи на спротиводно пливање (поради бавноста на научните факти во објавата наспроти другите вести), но е сепак неопходно за национално унапредување (поради неговата провереност и стабилност).