Глобалниот воздушен сообраќај најверојатно ќе ги собори сите рекорди во 2025 година, со предвидени 5,2 милијарди патници. Но, парадоксално, светот станува помалку достапен. Иако повеќе луѓе ќе можат да патуваат, бројот на земји што се сметаат за безбедни за туристичко патување опаѓа. Се намалува листата со најбезбедни земји во светот. Дури и носителите на најмоќните пасоши, според „Хенли индекс на пасоши“ и други извори, имаат помалку дестинации за патување отколку пред пет години.
Списокот со најбезбедни земји се намалува
Меѓународната асоцијација за воздушен транспорт (ИАТА) предвидува дека воздушниот сообраќај ќе ги собори сите рекорди во 2025 година. Се очекува бројот на патници да достигне 5,2 милијарди. Ова ќе биде првпат да се надмине границата од пет милијарди. Ова претставува раст од 6,7 отсто во споредба со 2024 година.
Но, според британскиот весник „Телеграф“, оваа година целокупната слика ќе биде потесна. Владата на Велика Британија додаде уште 12 земји на Црвената листа за патувања од 2019 година. Тоа значи дека патувањето на тие дестинации се смета за премногу опасно за туристите или случајните посетители.
Црвената листа сега вклучува 25 земји, вклучувајќи ги Русија, Белорусија, Украина, Иран, Судан, Либан и Мозамбик. Тие заедно сочинуваат 31.766.973 квадратни километри. Тоа е 21,3 отсто од светската површина. Покрај овие 25 земји кои се целосно на листата, има уште 47 земји во кои не се препорачува патување во одредени делови поради политичка нестабилност, конфликти и криминал.
Војната во Украина ги направи Украина, Русија и Белорусија недостапни. Конфликтот на Блискиот Исток доведе до тоа Израел, Либан и Палестина да бидат додадени на листата во октомври 2023 година (делови од Израел и Палестина сега се сметаат за безбедни).
Судирите во Судан меѓу ривалските воени фракции го наведоа Министерството за надворешни работи да советува да не се патува во земјата. Немирите во Мозамбик ја наведоа Владата да ја додаде земјата на листата со забранети дестинации во 2024 година. Исто така, неодамна беа додадени делови од Танзанија поради јавни напади од екстремистички групи. И големи делови од Мексико се сметаат за небезбедни поради криминал.
Слично на тоа, делови од Молдавија, Перу, Гана, Гватемала, Уганда и Еквадор се сметаат за забранети зони според истите критериуми. Ова не било случај во минатото.
Земјите на Црвената листа
Британското Министерство за надворешни работи препорачува да се патува во следните земји само доколку е апсолутно неопходно. Тоа се Авганистан, Белорусија, Буркина Фасо, Централноафриканската Република, Чад, Хаити, Иран, Ирак, Либан, Либија, Мали, Мајот, Мозамбик, Нова Каледонија, Нигер, Северна Кореја, Русија, Сомалија, Сомалиланд, Јужен Судан, Судан, Сирија, Украина, Венецуела и Јемен. Тоа е за седум земји повеќе од 2019 година.
Земји од Портокаловата листа
Овие земји имаат големи области на територија што посетителите треба да ги избегнуваат. Освен ако патувањето не е апсолутно неопходно. Според упатствата на британското Министерство за надворешни работи, тоа се: Алжир, Ангола, Ерменија, Азербејџан, Бангладеш, Бенин, Боливија, Бразил, Бурунди, Камерун, Колумбија, Демократска Република Конго, Џибути, Еквадор, Египет, Еритреја, Етиопија, Грузија, Гана, Гватемала, Индија, Израел, Брегот на Слоновата Коска, Јордан, Кенија, Косово, Лаос, Малезија, Мавританија, Мексико, Молдавија, Мјанмар (Бурма), Нигерија, Пакистан, Папуа Нова Гвинеја, Перу, Филипини, Република Конго, Саудиска Арабија, Танзанија, Тајланд, окупирани палестински територии, Того, Тунис, Турција, Уганда, Западна Сахара. Тоа се пет земји повеќе отколку во 2019 година.
Моќни пасоши
Додека моќните пасоши, како оние што се високо рангирани на „Хенли индексот за пасоши“ и „Артон капитал индексот за пасоши“ овозможуваат проширен пристап, зголемените ограничувања за патување значат дека дури и имателите на овие документи се соочуваат со сè потесен избор на дестинации.
Моќниот пасош овозможува безвизен влез во голем број земји. „Хенли индексот за пасоши“ е еден од најстарите индекси што ја рангира силата на пасошите во однос на безвизниот пристап низ светот. Користи податоци од Меѓународната асоцијација за воздушен транспорт (ИАТА).
Најновиот индекс за најмоќни пасоши во 2025 година го рангира Сингапур на првото место, додека Јапонија го зазеде второто место. Неколку земји го делат третото место, со пасоши што овозможуваат безвизен пристап до 192 земји - Франција, Германија, Шпанија, Италија, Јужна Кореја и Финска.
Според индексот, американскиот пасош е на деветтото место, додека пред 10 години беше на прво место. На најновото рангирање американскиот пасош забележа втор најголем пад. Ја надминува само Венецуела, која е на 45. место.
Емиратите се на врвот на втората листа
На крајот од 2024 година „Артон капитал“ го објави својот индекс за пасоши. Тоа е алтернативна класификација на пасошот што обезбедува најдобар безвизен пристап до најширокиот број земји. Според овој индекс, пасошот на ОАЕ е оценет како најкорисен, што овозможува влез во повеќе од 90 отсто од светот без виза.
Освен првото место, преостанатите топ-20 пасоши на овој индекс се оние на европските земји. Шпанија го зазеде второто место, пред Германија, додека Финска е трета. Франција, на четвртото место, е највисоко рангирана земја во Г20. Косово постигна најголем напредок со пристапувањето во шенген-зоната во 2024 година, европски договор кој овозможува слободно движење на луѓето во границите на земјите членки. Обединетото Кралство од 22. падна на 32. место, додека во 2017 година беше на 10. место.
Светот е поделен
Да се има еден од најмоќните пасоши во светот можеби нема да биде важно ако сè повеќе од светот е недостапен од безбедносни причини во 2025 година. Соочувањето со парадоксот на растечкиот воздушен сообраќај и намалената листа со најбезбедни земји ја осветлува сложената глобална динамика.
Додека моќта на пасошите продолжува да расте во однос на безвизниот пристап, геополитичките конфликти, зголемената нестабилност и зголемените безбедносни грижи може да ги ограничат опциите за патување. Зголемениот број на земји на Црвената и на Портокаловата листа укажува на тоа дека светот станува сè поподелен и тежок за навигација. Дури и за најпривилегираните патници.
Извор: forbes.n1info.rs
Фото: Freepik