Едно од најстарите прашања во историјата на психологијата се однесува на тоа како јазикот влијае врз умот. Дали јазикот што го користиме влијае врз тоа како гледаме на светот? Знаеме дека многу од нашите ментални процеси се под влијание на јазикот. Еве неколку примери за навлегување во темата, пред да се насочиме кон новата студија која посочува дека влијанието на јазикот е уште подлабоко.

Прв пример: Различни јазици различно ги сегментираат боите. Рускиот јазик, на пример, има два различни збора за она што говорителите на англиски го нарекуваат „сино“, што приближно одговара на светлосина и темносина. Дали ова значи дека тие го перципираат светот поинаку?

Некои наоди укажуваат на тоа дека домородните руски говорители гледаат две нијанси на сина боја, што ја утврдува поделбата помеѓу светлосината и темносината како различна од поделбата на луѓето чиј мајчин јазик е англискиот. Ако јазикот што го зборуваме влијае врз начинот на кој го гледаме светот, тогаш ова е главен извор на културолошки варијации во перцепцијата.

Ефектите на категоризацијата светлосина наспроти темносина врз нашата перцепција се релативно мали. Но, има поекстремни примери.

Домородците што живеат во Квинсленд, Австралија, го перципираат просторот многу поинаку од начинот на кој ние го доживуваме. Прво, тие географски го претставуваат просторот околу нив. Така, наместо да кажат дека нешто им е од лево, тие велат дека е на запад. Но, работите стануваат уште поинтересни кога станува збор за претставувањето на времето. Повеќето од нас мислат дека времето тече од лево кон десно или од десно кон лево, а тоа може да има врска со насоката на која читаме. Една од причините да се мисли така е што арапските и хебрејските говорители имаат тенденција да го претставуваат времето дека тече од десно кон лево.

Интересен исклучок од ова правило доаѓа од студиите спроведени на говорителите на ајмара, кои живеат на Андите во Јужна Америка. Тие го претставуваат времето како тече од напред кон назад. Значи, минатото е пред нас, додека иднината е зад нас. Иако ова е во спротивност со некои од метафорите што ги користат луѓето од англиско говорно подрачје (како што зборуваме за иднината што е пред нас), исто така може да се каже дека е повеќе во согласност со тоа како всушност го доживуваме времето (бидејќи имаме пристап само до она што веќе се случило).

Трите примери со кои започнавме (боја, простор, време) се на некој начин доста апстрактни категории. И покажувањето дека јазикот влијае врз менталното претставување на овие аспекти на човечкиот ум можеби и не е толку изненадувачко. Спротивно на тоа, една нова студија покажува дека дури и најосновниот, најмалку апстрактниот ментален феномен е под влијание на јазикот: болката.

Обработката на болката долго време се сметаше за брза и автоматска - тоа е можеби последниот ментален феномен што некој би очекувал да биде под влијание на јазикот. Ова ги прави новите наоди за влијанието на јазикот врз болката уште поизненадувачки и неочекувани.

Експерименталното поставување било едноставно: двојазичните лица (кои зборувале и англиски и шпански јазик на ниво на мајчин јазик), биле подготвувани со англиски или шпански реченици, а потоа им биле администрирани болни стимули. Првото откритие е дека процената на лицата за јачината на болката се разликувала во зависност од јазичниот контекст. Ова, само по себе, не кажува ништо за обработката на болката и перцепцијата на болката, туку само за известувањата за болката.

Она што е невообичаено за студијата е дека во текот на целата процедура испитаниците биле во скенер за магнетна резонанса, а активирањето во соматосензорните кортекси исто така се разликувало, во зависност од јазичниот контекст. Значи, покрај (јазичниот) извештај за јачината на болката што зависел од јазичното подготвување, и самата обработка на болката зависела од јазичното подготвување.

Шпанскиот лингвистички контекст е тој што доведува до посилна болка, иако е премногу рано да се шпекулира за причините зошто е тоа така. Студијата била ограничена на овие два јазика и би било важно (и многу интересно за пошироката јавност) да се види како овие резултати ќе се генерализираат на други јазици.

Но, оваа студија има некои последици кои се однесуваат на „поголемата слика“. Прво, перцепцијата на болката не е толку едноставна како што често се смета. Второ, дури и најосновните аспекти на перцепцијата (како што е перцепцијата на болка) се длабоко испреплетени со јазичната обработка.

Извор: Psychology Today

Фото: Pexels