Не е само дека ми се допаѓаа книги или дека сакав книги. Ми требаа книги онака како што на птица ѝ треба воздух или на тревка ѝ треба сонце – вели Милчо Манчевски во пораката што ја упати по повод Светскиот ден на книгата и авторското право што го одбележува УНЕСКО. Целата негова порака и пораката на претседателката на УНЕСКО, Одре Азур, ќе бидат прочитани денеска на пладне во Народната и универзитетска библиотека во Скопје.
Ви ја пренесуваме пораката на режисерот Милчо Манчевски.
11 јуни 1967. Мојата прва школска година заврши вчера. Прв ден од летниот распуст. Нема школо три месеци. Другарите се радуваат. Иако не морам да одам на школо, дедо ми ме буди сабајлето. Си сакав да одам на школо. Не научив да читам и пишувам на школо – знаев да читам и пишувам и кирилица и латиница од четири години, две-три години пред првиот школски ден.
Всушност, јасно се сеќавам на тој прв училиштен ден. Татко ми и јас седиме на десната страна во училницата со другите ученици и родители, ја чекаме учителката. Досадно ми е и земам „Нова Македонија“, вртам кај крстозборот и почнувам да го решавам.
Девет месеци подоцна школската година заврши и другарите одат да играат фудбал. Јас не одам со нив. Наместо тоа, тргам на пат многу долг за едно дете од седум години. Одам сам. Одам дури до Поштенска гаража. Дотаму ми требаат добри дваесет минути. Не одам таму за поштенските камиони. Одам за малата дрвена барака паркирана пред гаражата. Внатре има книжарница и долго време ги разгледувам книгите на полиците. И најпосле го одбирам „Аловото цвеќенце“ од Сергеј Аксаков, книга според стара руска сказна. Уште ги паметам корицата и форматот. Ја гушкам книгата и ја носам дома со пеперутки во стомакот. Ми требаше книгава да го пребродиме летниот распуст. Или барем да биде првата од многуте книги што го прават летниот распуст.
Не е само дека ми се допаѓаа книги или дека сакав книги. Ми требаа книги онака како што на птица ѝ треба воздух или на тревка ѝ треба сонце.
Милчо Манчевски
Знаеш, мајка ми умре четири месеци пред да тргнам на школо. Не се сеќавам на точните чувства кога разбрав дека умрела, ама мислам дека неверување и беспомошност секако беа дел од нив. Како наеднаш да ме беше понела водата и не можам да се закотвам. Ни татко ми, ни бабите, ни дедовците не можеа многу да помогнат, колку и да се обидуваа.
Ама, имаше еден свет што ми помогна да си го најдам местото – книгите. Книги, стрипови, книги за деца, книги за возрасни, бајки, кратки раскази, митови и легенди, приказни за каубојци и Индијанци, секакви книги… Со саати, денови, недели, месеци целосно исчезнував во книгите. Не само што уживав во нив, јас бев дел од нив. Ги живеев книгите во вистинската смисла на зборот. Со саати ќе мислев за тоа што значи некоја реченица и како се поврзува со она што веќе го знаеме во приказната. Или ќе го замислував светот надвор од квадратите на стрипот, обидувајќи се да поврзам цртеж со цртеж. Развивав цели предистории за приказните и луѓето што ги населуваа книгите што ги читав, знаев што се случува во гратчето таму надвор од пенџерето на хотелската соба над салунот во цртежот од стрипот или што ќе му се случи на Том Соер откако ќе заврши книгата.
Книгите ми помогнаа да си ја повратам рамнотежата и да си го најдам местото во светот.
Не е важна само информацијата што ја добиваме од книгите – иако информацијата која се пренесува од колено на колено е она што ја прави цивилизацијата - цивилизација. Важно е чувството што книгата ќе ти го донесе во срцето. Чувството на припаѓање. Припаѓање на свет кој е исто толку богат и важен колку оној во кој престојуваат твоите крв и месо.
И открив дека тоа припаѓање беше клучно за мојот опстанок тогаш. И откривам дека е клучно за мојот опстанок сега.