Пред околу 4,5 милијарди години драматичен настан ја трансформирал младата Земја кога голема протопланета позната како Теја ја погодила нашата планета. Научниците сè уште не можат целосно да ја реконструираат секвенцијата на ударот или она што следувало, но последиците се јасни. Судирот ги променил големината, структурата и орбитата на Земјата и на крајот довел до создавање на Месечината, која оттогаш останува наш постојан придружник во вселената.
Ова покренува неколку важни прашања. Каков вид објект се судрил со Земјата? Колку била масивна Теја, од што била составена и од кој регион на Сончевиот Систем потекнува? Овие прашања остануваат предизвикувачки бидејќи Теја не ја преживеала средбата. Сепак, хемиските индиции поврзани со нејзиното постоење опстојуваат во рамките на модерната Земја и Месечина. Нова студија спроведена од истражувачи од Институтот „Макс Планк“ за истражување на Сончевиот Систем и Универзитетот во Чикаго ги користи овие индиции за да го реконструира веројатниот состав на Теја и да идентификува каде се формирала.
Изотопите како записи за потеклото
Пропорциите на одредени метални изотопи даваат вреден увид во минатото на небесното тело. Изотопите се различни верзии на истиот елемент кои варираат само по бројот на неутрони во јадрото, а со тоа и по нивната маса. Во раниот Сончев Систем овие изотопи не биле рамномерно распоредени. Материјалите во близина на Сонцето содржеле малку различни соодноси на изотопи од оние формирани подалеку. Како резултат на тоа, изотопскиот состав на телото зачувува информации за оригиналниот регион каде што се формирале неговите составни материјали.
Следење на потписот на Теја во карпите на Земјата и Месечината
Во новата студија научниците ги измериле соодносите на изотопи на железо во карпите од Земјата и Месечината, со ниво на прецизност што не е постигнато претходно. Тие анализирале 15 примероци од Земјата и шест примероци од Месечината донесени од мисиите „Аполо“. Наодите биле во согласност со претходната работа на изотопи на хром, калциум, титаниум и циркониум: Земјата и Месечината не покажуваат мерливи разлики во овие соодноси.
Сепак, ова блиско совпаѓање не открива каква била Теја. Повеќекратните модели на судири би можеле да го дадат истиот конечен исход. Во некои сценарија Месечината се формира главно од материјалот на Теја. Во други, раната Земја придонесува за поголемиот дел од материјалот, или двете тела се мешаат така што нивните индивидуални потписи не можат да се одвојат.
Реконструирање на изгубената планета
За да дознае повеќе за Теја, тимот го третирал системот Земја-Месечина како загатка што може да се реши наназад. Со разгледување на идентичните изотопски потписи пронајдени во двете тела, тие тестирале комбинации од можни состави, големини и својства на раната Земја, што би можеле да ја создадат конечната состојба што ја набљудуваме денес.
Нивната анализа вклучувала изотопи на железо, хром, молибден и циркониум. Секој елемент дава информации за различна фаза во развојот на планетата.
Долго пред судирот со Теја, раната Земја доживеала процес на внатрешна диференцијација. Како што се формирало металното јадро на Земјата, елементи како железо и молибден мигрирале навнатре и се концентрирале таму, оставајќи го Земјиниот плашт со многу помали количини. Железото што сега се наоѓа во Земјиниот плашт (слој од силикатна карпа помеѓу кората и надворешното јадро на Земјата) мора да пристигнало по формирањето на јадрото, веројатно донесено од Теја. Елементи како циркониум, кои останале во плаштот, ја запишуваат целата историја на формирањето на планетата.
Метеоритите како индиции за местото на раѓање на Теја
Кога истражувачите ги споредиле сите математички можни комбинации на составот на Теја и раната Земја, откриле дека некои исходи биле многу неверојатни.
- Најубедливото сценарио е дека повеќето градежни елементи на Земјата и Теја потекнуваат од внатрешниот Сончев Систем. Земјата и Теја веројатно биле соседи - истакнал Тимо Хоп, научник од институтот и главен автор на новата студија.
Составот на раната Земја може да се објасни главно како мешавина од познати типови метеорити. Теја е различна. Метеоритите потекнуваат од специфични региони на Сончевиот Систем и дејствуваат како референтни точки за материјалите достапни за време на формирањето на планетата. Во случајот на Теја, податоците покажуваат дека нејзиниот состав не може целосно да се совпадне со познатите групи метеорити. Наместо тоа, резултатите покажуваат дека дел од градежниот материјал на Теја доаѓа од уште поблиску до Сонцето. Според пресметките на тимот, Теја најверојатно се формирала во внатрешноста на Земјината орбита пред двете тела конечно да се судрат.
Извор: sciencdaily.com
Фото: Freepik