Луис Браун е првото „бебе од епрувета“, а зачната е пред 40 години кога Патрик Стептоу и Роберт Едвардс ја оплодиле јајце-клетката на нејзината мајка со сперма од татко ѝ во епрувета во лабораторија. Ин витро оплодувањето (IVF) им овозможило на милиони луѓе да ги надминат неплодноста и проблемите со зачнувањето, и да добијат здрави деца.




Процесот и технологијата од 1978 година до денес се подобриле и се развиле. Денес спермата директно се вшприцува во јајце-клетката, но некои облици на неплодност и натаму остануваат неизлечливи.

Истражувања на глувци покажале дека може да се создадат синтетички сперматозоиди и јајце-клетки со помош на матични клетки. Прво, „создавањето“ функционални сперматозоиди кај глувците во лабораториски услови се случило минатата година на Кинеската академија за науки, на отсекот зоологија. Научниците ги претвориле ембрионалните матични клетки, кои може да се трансформираат во каков било вид ткиво, во незрел семенски материјал – сперматиди. Тие биле вшприцани во јајце-клетките на глувците што биле успешно оплодени, а ембрионите имплементирани во женските глувци се развиле во здрави потомци.

Експериментот покажал дека мејозата, специјален процес на делење на клетките, и генското „реаранжирање“ биле нужни за да се формираат семенски материјал и јајце-клетки, а тоа може да се постигне во лабораторија каде што матичните клетки се третираат со хемикалии и хормони во присуство на ткиво од тестисите. 

Откако им станало јасно дека процесот функционира со ембрионални матични клетки, следниот чекор бил конвертирање на зрелите клетки во „индуцирани плурипотентни матични клетки“ (iPSCs), кои може да се претворат во семенски материјал. Научниците ќе мора да ги направат овие тестови и врз мајмуни пред да се насочат на машките пациенти.

Сличен успех со синтетички јајце-клетки кај глувци бил постигнат во 2016 година и на Универзитетот „Кјушу“ во Јапонија. Таму клетките од кожа на глувците биле конвертирани во iPSC и потоа во јајце-клетките, за повторно со хемиски коктел и во ткивото на јајчниците. Некои од јајце-клетките исто така биле фертилни и резултирале со здрави потомства.

Се разбира, успешната бременост не зависи само од зачнувањето. Многу бремености пропаѓаат поради спонтани абортуси или поради прерано пораѓање. Истражувањата почнале сè поуспешно да ги идентификуваат биохемиските причини кај повторливите спонтани абортуси и оваа година лекарите и научниците во САД ја демонстрирале вештачката матка, која може да ги одржи живи прерано родените фетуси, дури и оние што се родени во 23. недела.

Системот им овозможува на органите – особено на белите дробови – да се развиваат поприродно од конвенционалните инкубатори. Многу прерано родени фетуси четири недели растеле во најновиот прототип во детска болница во Филаделфија.

Вештачката матка е пластична биовреќа исполнета со течност што личи на амнионска течност што фетусот ја „вдишува“ како што го прави тоа во утробата на мајката. Феталното срце ја испумпува крвта преку папочната врвка поврзана со вештачката плацента, каде што се снабдува со кислород низ посебен уред.

Филаделфискиот систем имал четири развојни фази во изминатите три години. Екипата што работела на истражувањето верува дека верзијата приспособена на човечки фетуси на возраст од 22. до 26. гестациска недела би можела да биде подготвена за клинички тестови за период од пет години. За десетина години, и порано родените фетуси по еден месец поминат во „вреќата“ би можеле да бидат префрлени во конвенционални инкубатори.

Развојот на фетусите од зачетокот во вештачката утроба и натаму е научна фантастика, а најчесто се поврзува со дистопиите како онаа на Олдос Хаксли, „Храбар нов свет“. Но, во реалноста ако се користи паметно и под регулирани услови, таквите техники би можеле да ги трансформираат шансите на оние родени на границата на преживувањето.