Аја Софија, исто така наречена Црква на пресветата мудрост или Црква на божествената мудрост, е изградена во Цариград (денешен Истанбул, Турција) во 6 век од новата ера, под раководство на византискиот император Јустинијан I

Аја Софија (Света Софија) е поранешна христијанска базилика (црква), подоцна империјална џамија, а до неодамна музеј. Но, врховниот управен суд во Турција овозможи музејот повторно да стане џамија поништувајќи ја одлуката на Советот на министри од 24 ноември 1934 година за пренамена на Аја Софија од џамија во музеј. Со тоа судот ја следеше желбата на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, кој веднаш по пресудата потпиша указ со кој Аја Софија повторно ќе стане џамија.

Тој најави дека на 24 јули во Аја Софија ќе се одржи петочна муслиманска молитва. УНЕСКО ја повика Турција да не го менува нејзиниот статус без договор. Потегот предизвика критики и од страна на верските и од политичките лидери.

- Од датумот на изградбата во 537 година до 1453 година црквата служела како грчка православна катедрала и седиште на цариградскиот патријарх, освен меѓу 1204 и 1261 година кога била претворена во римокатоличка катедрала под Римската Империја.

- Аја Софија служела и како џамија од 29 мај 1453 до 1931 година. Потоа била секуларизирана и отворена како музеј.

- Особено позната по масовната купола, се смета дека нејзината градба е олицетворение на византиската архитектура и дека ја променила историјата на архитектурата. Градбата била дизајнирана од грчките научници Исидор Милетски и Антимиј Тралски, кои во тоа време биле познати теоретичари во архитектурата и математиката.


- Црквата содржи голема колекција на свети мошти.

- Оригиналната купола била заменета по земјотрес во 558 година. Тежината на куполата е поддржана од серија помали куполи, лакови и четири големи сводови.

- За изградбата на црквата било искористено едно од седумте светски чуда, односно напуштениот и уништен храм на Артемида од Ефес. Дополнителни градежни материјали доаѓале од антички места во Баалбек и Пергамон. Биле потребни 5 години и 10.000 работници за изградба на импозантната катедрала што успеа да опстане низ вековите и до денес го краси Истанбул.


- Султанот ги заштитил христијанските мозаици. Наместо да ги уништи, Мехмед Втори наредил тие да бидат варосани во гипс и покриени со исламски дизајни и калиграфија. Голем дел од нив подоцна биле откриени и реставрирани од архитектите Гаспаре и Џузепе Фосат.

- Се смета дека еден од мермерните столбови, познат како Столб на солзите, имал исцелувачка моќ и ги исполнувал желбите на оние што ќе стават прст во шуплината.

- Катедралата била претворена во музеј благодарение на Мустафа Кемал Ататурк, кој ја основал модерна Турција и служел како првиот претседател од 1923 до 1938 година. Во 1934, откако забранил голем дел од исламските обичаи, Ататурк и турската влада ја секуларизирале поранешната катедрала и џамија и ја претвориле во музеј.