Морничаво чувство што сме го доживеале сите - влегувате во соба во која никогаш претходно не сте биле, но сте обземени од чувство на блискост - сеќавање до кое не можете да допрете. Дали некогаш ви се случило тоа?

Повеќето луѓе во одреден момент од животот ја доживуваат оваа сензација, позната како дежа ви. Сепак, тешко е ова чувство да се проучува бидејќи има тенденција да се појавува спонтано и спонтано да замине, велат научниците. Неговото создавање по команда во лабораторија е прилично тешко.

Како и да е, научниците мислат дека дежа ви, всушност, овозможува да ѕирнеме во тоа како функционира меморискиот систем кога не е во вообичаената форма. Чувството може да се појави кога делови од вашиот мозок кои препознаваат познати ситуации ќе се активираат несоодветно, вели Акира Роберт О’Конор, когнитивен психолог од Универзитетот „Сент Ендрус“ во Шкотска, кој истражува дежа ви.

Кога тоа ќе се случи, друг регион на мозокот потоа го проверува ова чувство на блискост наспроти вашето потсетување на минати искуства. Кога не се пронајдени вистински совпаѓања, резултатот е вознемирувачко чувство дека сте го виделе сето тоа претходно, придружено со знаење дека не сте.

- Го добивате ова: „Чудно, сите овие искуства што ги имам не се совпаѓаат. Значи, во таа фаза сфаќате дека сте направиле грешка, и затоа го чувствувате како грешка, иако тоа е веројатно избегнување на грешката - вели О'Конор.

Кај некои луѓе со деменција ова чувство на блискост се јавува без да се препознае грешката, вели тој. Во тие случаи, луѓето може да си ги извршуваат секојдневните активности како навистина да го виделе сето тоа претходно, жалејќи се дека секоја емисија на телевизија е реприза или одбиваат да посетат лекар затоа што се сигурни дека веќе го имаат посетено.

Дежа ви значи „веќе видено“ на француски, термин што веројатно го измислил францускиот филозоф Емил Боирак во писмо до уредникот на „Реву филозофик де ла Франс“ во 1876 година. Когнитивниот психолог Ен Клири од Државниот универзитет во Колорадо и нејзините колеги развија начин да го поттикнат тоа во лабораторијата, покажувајќи им на учесниците виртуелни сцени кои имаат некои суптилни сличности, како што е поставување на мебелот во однос на сликата на ѕидот.

Во истражување од 2009 година истражувачите откриле дека гледањето на овие слични сцени е поверојатно да предизвика чувство на дежа ви отколку гледањето различни сцени, што сугерира дека можеби постои некаков поттик од средината за мозокот кој вели: „Го познавам ова јас!“, дури и кога никогаш претходно не сте ја виделе сцената.

Додека истражувањето на Клири покажува дали малата блискост може да резултира со дежа ви, не е јасно дали вистинската блискост е неопходна за да започне сензацијата.

Во случаите на спонтано дежа ви сосема е можно чувството на блискост да е случајно. Понекогаш делот од мозокот кој е одговорен за откривање на блискоста и игра голема улога во кодирањето и враќањето на спомените може да се „вклучи“ без посебна причина. Поддршка на оваа хипотеза за случајно погрешно „вклучување“ е фактот дека младите луѓе доживуваат повеќе дежа ви од постарите луѓе. Помладите мозоци се малку повозбудливи, вели О’Конор.

Постарите луѓе, исто така, може да бидат помалку вешти проверувачи на факти кога се појавуваат лажни чувства на блискост, вели Крис Мулен, когнитивен невропсихолог од Универзитетот „Гренобл Алпи“ во Франција, кој го проучува дежа ви. Проверувачот на факти на мозокот се наоѓа во фронталниот кортекс, зад челото. Кај постарите возрасни лица овој регион може да има помала веројатност да го сопира лажното чувство на блискост.

Постарите луѓе сè уште ја препознаваат таквата лажна блискост.

- Можеби не станува збор за тоа дека постарите лица не создаваат лажна блискост. Едноставно, тие веќе ја немаат таа сигурност дека она што го доживуваат е лажно - вели Мулен.

Ова е нормален дел од стареењето, а не мешање на дежа ви со реалноста што може да го доживеат луѓето со деменција.

Извор: Scientificamerican.com
Фото: Wikipedia