Анемијата се дефинира како апсолутно намалување на бројот на еритроцитите (црвени крвни зрнца), односно на концентрацијата на хемоглобинот или на вредностите на хематокритот.
Поцелисходна дефиниција е кога како основно мерило се зема хемоглобинската концентрација во крвта која е пониска од општо прифатените нормални вредности. Таа се разликува, пред се, според полот и возраста. Важно е да се истакне дека намалената концентрација на хемоглобинот ја намалува способноста на крвта во одредено време да го транспортира потребното количество кислород од белите дробови во периферната крв со што во ткивата доаѓа намалено количество кислород функционален .
Додека дијагнозата на апсолутен дефицит на железо е лесно да се воспостави (ниво на феритин <100 ng/mL ± трансферин сатурација (TSAT) <20%), јасна дефиниција за функционален дефицит сè уште не постои. Функционалниот дефицит на железо сè повеќе доаѓа во центарот на вниманието, поради многу поголема фреквенција, бидејќи складиштата на железо се навидум полни, но недоволни за адекватна еритропоеза (дефиниран како TSAT <20% со нивоа на феритин од 100 до 800 ng/mL.). Функционалниот недостаток на железо е резултат на проинфламаторно ослободување на цитокини (IL-6, IL-1, TNF-α и интерферон-γ), кои ја инхибираат синтезата на хепцидин во црниот дроб.

Tипови анемија:

Мегалобластна анемија – предизвикана од недостаток на витамин Б12 или фолна киселина. Оваа форма на анемија понекогаш се јавува во бременоста.

Пернициозна анемија – резултат на недостатокот на супстанција неопходна за апсорпција на витаминот Б12 – интринсинг фактор.
Апластична анемија – последица на намалена количина или непроизведување на еритроцити кои се причинети од оштетување или неактивност на коскената срцевина.

Српеста анемија (дрепаноцитоза)– го добила името според обликот на црвените крвни клетки кои се во форма на срп. Најзастапена е кај луѓето од африканско потекло и обично почнува да се развива во детството.

Хемолитична анемија – предизвикани од предвремено распаѓање на црвените крвни клетки, кое може да е последица на употребата на одредени лекови или инфекција.

Наследна анемија – има различни причини, но се јавува поради нарушување во производството на хемоглобинот - хемоглобинопатии, кои се јавуваат кај луѓето родени на Медитеранот, Блискиот Исток и земјите на Јужна Азија.

Знаци на недостиг на железо

1. Исцрпеност
2. ЦНС манифестации (намалени ментални капацитет, збунетост, несвестица)
3. Проблеми со гастроинтестиналниот тракт (гадење, губење на апетит)
4. Респираторни проблеми (недостаток на кислород и отежнато дишење)
5. КВС манифестации (тахикардија, палпитации)
1. Недоволно внесување на железо во телото.
Често луѓето се грижат за внесувањето на доволно витамини, но забораваат на неопходните минерали. За правилно функционирање на телото и избегнување на анемијата, потребно е да се внесува доволно железо, особено преку исхраната.
2. Загуба на крв.
Крвта содржи железо во црвените крвни зрнца, па ако губите крв, губите и железо. Обилните менструации или внатрешно крвавење можат да бидат причина за загуба на крв и појава на анемија.
Крвавењето е најчеста причина за недостаток на железо, било од паразитска инфекција (анкилостома) или од други причини за загуба на крв. Со крвавење од повеќето отвори (хематурија, хематемеза, хемоптиза), пациентите ќе се појават пред да развијат хронична анемија со дефицит на железо; сепак, гастроинтестиналното крвавење може да остане непрепознаено. Пациентите често не го разбираат значењето на меланотичната столица.

Може да се занемарат прекумерните менструални загуби, освен ако не се промени менструалниот проток, пациентките обично не бараат лекарска помош за менорагија. Ако клиничарот праша, овие пациенти генерално известуваат дека менструацијата им е нормална. Поради изразените разлики меѓу жените во однос на менструалната загуба на крв (10-250 mL по менструација), прашајте ја пациентката за специфична историја на згрутчување, грчеви и употреба на повеќе тампони и влошки. За повеќе информации, видете и Менорагија.
3. Неспособност на телото за апсорбирање на железо.
Железото кое се внесува преку исхраната се апсорбира преку почетниот дел на тенкото црево. Различни заболувања на овој дел од цревата или хируршко отстранување на дел од цревата може да ја нарушат нормалната апсорпција на железо.

Дијагноза

Корисните тестови го вклучуваат следново:

Комплетна крвна слика (CBC)
Периферна размаска
Серумско железо, вкупен капацитет за врзување на железо (TIBC) и серумски феритин
Евалуација за хемосидеринурија, хемоглобинурија и пулмонална хемосидероза
Електрофореза на хемоглобин и мерење на хемоглобин А2 и фетален хемоглобин

Комплетна крвна слика

Често, бројот на тромбоцити е покачен (>450.000/µL); ова покачување се нормализира по терапијата со железо. Бројот на бели крвни зрнца (WBC) обично е во референтни граници (4500-11.000/µL), но може да биде покачен.

Периферна размаска

Периферната размаска е важна за дијагноза на пациентите со анемија. Испитувањето на еритроцитите покажува микроцитни и хипохромни црвени крвни зрнца кај хронична анемија со дефицит на железо. Микроцитозата е очигледна на размаската долго пред да се намали MCV по настан кој произведува дефицит на железо. Тромбоцитите обично се зголемени кај ова нарушување.

Кај анемија со дефицит на железо, за разлика од таласемијата, целните клетки обично не се присутни, а анизоцитозата и поикилоцитозата не се означени. На оваа состојба ѝ недостигаат интраеритроцитни кристали кои се гледаат кај нарушувањата на хемоглобинот Ц.

Комбинираниот недостаток на фолна киселина и недостаток на железо се вообичаени во областите во светот со малку свежи производи и месо. Периферната размаска открива популација на макроцити измешани меѓу микроцитните хипохромни клетки. Оваа комбинација може да го нормализира MCV.

Серумско железо, вкупен капацитет за врзување на железо и серумски феритин
Ниските серумски нивоа на железо и феритин со покачен TIBC се дијагностички за дефицит на железо. Додека нискиот серумски феритин е практично дијагностички за дефицит на железо, нормален серумски феритин може да се забележи кај пациенти кои имаат недостаток на железо и имаат коегзистирачки болести (на пример, хепатитис или анемија од хронични нарушувања). Овие наоди од тестот се корисни за разликување на анемија со дефицит на железо од други микроцитни анемии.

Други лабораториски тестови

1 Тестирање на столицата
Тестирањето на столицата за присуство на хемоглобин е корисно за утврдување на гастроинтестиналното (ГИ) крвавење како етиологија на анемија со дефицит на железо. Вообичаено, се користи хемиско тестирање кое открива повеќе од 20 ml загуба на крв дневно од горниот гастроинтестинален тракт.
2 Аспирација на коскена срцевина

- Диференцијални дијагнози

- Алфа таласемија

- Бета таласемија

- Наследна сфероцитоза

- Сидеробластни анемии

Анемијата со дефицит на железо и лабораториска дијагноза, внимателно добиената историја може да го олесни нејзиното препознавање. Историјата може да биде корисна и за утврдување на етиологијата на анемијата и, може, за проценка на нејзиното време. Анемија со дефицит на железо често се развива постепено, со мала загуба на крв. Таквите лица може да се асимптоматски додека нивни резерви на железо не се исцрпат доволно за да го загрозат производството на црвените криви зрнца и другите ткива, при што се појавуваат замор и други симптоми.

Компликации

Анемијата со дефицит на железо ги намалува работните перформанси со тоа што ги принудува мускулите да зависат од анаеробниот метаболизам во поголема мера отколку кај здравите индивидуи. Се верува дека оваа промена се припишува на недостаток на респираторните ензими што содржат железо, а не на анемија.

Тешка анемија поради која било причина може да предизвика хипоксемија и да ја зголеми појавата на коронарна инсуфициенција и миокардна исхемија. Исто така, може да го влоши пулмоналниот статус на пациентите со хронична белодробна болест.

При недостаток на железо може да се забележат дефекти во структурата и функцијата на епителните ткива. Ноктите на прстите може да станат кршливи или надолжно набраздени, со развој на коилонихија (нокти во облик на лажица). Јазикот може да покаже атрофија на јазичните папили и да развие сјаен изглед. Ангуларниот стоматитис може да се појави со пукнатини на аглите на устата.

Дисфагија може да се појави со цврста храна, со мрежење на слузницата на спојот на хипофаринксот и хранопроводникот (Пламер-Винсон синдром); ова е поврзано со сквамозен карцином на крикоидната област. При атрофичниот гастритис се јавува дефицит на железо со прогресивно губење на секрецијата на киселина, пепсин и интринсичен фактор и развој на антитела на париеталните клетки на желудникот. Ресичките на тенкото црево стануваат затапени.

Нетолеранцијата на студ се развива кај една петтина од пациентите со хронична анемија со дефицит на железо и се манифестира со вазомоторни нарушувања, невролошка болка или вкочанетост и пецкање.

Ретко, тешката анемија со дефицит на железо е поврзана со папиледем, зголемен интракранијален притисок и клиничка слика на псевдотумор на мозок. Овие манифестации се коригираат со терапија со железо.

Нарушена имунолошка функција е пријавена кај субјекти кои имаат недостаток на железо, а има извештаи дека овие пациенти се склони кон инфекции; сепак, поради присуството на други фактори, сегашните докази не се доволни за да се утврди дека ова оштетување директно се должи на недостаток на железо.
Децата со недостаток на железо може да покажат нарушувања во однесувањето. Невролошкиот развој е нарушен кај доенчињата, а училишните перформанси се намалени кај децата на училишна возраст. Коефициентите на интелигенција (IQ) на учениците со недостаток на железо се пријавуваат дека се значително пониски од оние на нивните неанемични врсници. Нарушувањата во однесувањето може да се манифестираат како нарушување на недостаток на внимание. Растот е нарушен кај доенчиња со недостаток на железо. Невролошкото оштетување на фетусот со дефицит на железо резултира со трајна невролошка повреда и обично не поминува сама по себе. Пополнувањето на железо го стабилизира пациентот, така што неговиот или нејзиниот статус дополнително не се намалува.

Пациентите со предоперативен низок хемоглобин (Hgb) имаат повисока стапка на морбидитет и морталитет, подолги периоди на хоспитализација и тие често се изложени на трансфузија на крв и крвни продукти, кои носат поголем ризик од бројни несакани настани. Според Светската здравствена организација (СЗО), анемијата се дефинира како Hgb<130 g/L кај мажите и Hgb<120 g/L кај жените. Според Упатствата за 2018 година на Европското здружение за анестезиологија (ESA) за предоперативна евалуација на пациенти кои треба да подлежат на елективни хируршки процедури, дури и блага и умерена анемија е поврзана со лоши постоперативни клинички резултати. Важноста на идентификување, скрининг и третман на предоперативна анемија е јасно нагласена. Големо внимание е посветено на концептот за управување со крвта на пациентот (ПБМ), кој е мултидисциплинарен пристап кон хируршките пациенти заснован на медицински докази, а неговата цел е да обезбеди рационална употреба на крвта и подобрување на исходот од третманот. Откривањето и корекција на предоперативна анемија е еден од основните принципи на овој концепт. Предоперативната анемија е многу честа и нејзината преваленца варира од 5 до 75%, во зависност од популацијата вклучена во студијата и во зависност од планираната хируршка процедура. За да се избегне откажување на претходно закажаната елективна операција, треба да се направи скрининг за анемија што е можно поскоро, или поконкретно, на првиот преглед наменет за подготовка на пациентот за хируршка процедура. Анемијата е чест придружник на пациенти со малигни заболувања. Студиите покажаа преваленца на анемија од 30% до 90% кај пациенти со малигни заболувања. Причините за анемија се различни. Некои се поврзани со самата болест како што е видот на туморот (хематолошки малигни заболувања, тумори на белите дробови, тумори на јајниците ...), додека некои се поврзани со самиот третман (хемотерапија, целна терапија, хирургија, терапија со зрачење). Честопати, анемијата е првиот знак на малигно заболување, а секако и нарушување кое силно го нарушува квалитетот на животот на пациентот, како и способноста за спроведување на специфичен третман. За време на подолги периоди на третман, скоро сите пациенти ќе покажат анемија со различна тежина. Парадоксално, корекцијата на анемијата е често последниот чекор во лекувањето на пациентите. Најчесто во срцето на овие анемии е недостатокот на железо, било како апсолутен или функционален. Бројни студии покажаа дека анемијата значително го нарушува квалитетот на животот и го скратува преживувањето на пациентите со малигни заболувања. Намалувањето на квалитетот на животот е придружено со намалување на работната способност и често е предизвикувач на маѓепсан круг во кој пациентот станува инвалид без оглед на исходот од третманот. Овој заклучок доведе до формирање на препораки за суплементација на железо. Овие препораки особено го нагласуваат раното препознавање на проблемот. Идеално, корекции (освен во случаи на крвавење) треба да се извршат пред да се започне со специфичен третман. Постојните препораки се главно поврзани со употребата на додатоци на железо за време на хемотерапијата. Додатокот на железо не влијае на метаболизмот на лекот и не е поврзан со одредени делови од циклусот, што овозможува континуирано дополнување. Препораките го нагласуваат и континуираното следење на пациентот за рано откривање на функционална анемија. Раната корекција на анемијата резултира со значително подобри резултати со значително помалку агенси. За анемија индуцирана од хемотерапија, се препорачува суплементација на железо доколку е присутна апсолутна или функционална анемија.

ВИДОВИ ДОПОЛНУВАЊА

1. Tрансфузијата на еритроцити се користи како интервентна мерка, која носи бројни можности за компликации од оптоварување со железо до инфекции, реакции на трансфузија и имунолошки компликации. Дополнително, трансфузијата на еритроцити со себе го носи и зголемениот проблем за набавка на крвни деривати како и цената што го придружува овој вид терапија. Затоа, препораките сугерираат трансфузија на еритроцити само како последно средство во третманот на анемија.

2. Интравенски препарати на железо.


3. Првично, анемијата со дефицит на железо е третирана со per os терапија

Еден од препарат во успешно лекување на анемијата е GLOBIFER
GlobiFer® Forte + претставува комбинација на железо со витаминот В12 и фолна киселина. Железото придонесува за нормално создавање на црвени крвни зрнца и хемоглобин.
Наменет за: бремени жени, жени во репродуктивна возраст, возрасни и деца над 14 години, спортисти.

GLOBIFER FORTE+ содржи 18mg елементарно железо* плус 0,4mg фолна киселина, Знд витамин В12.

* Вкупна количина на елементарно железо во 1 таблета (железо од железо (II) сулфат, плус железо од хемоглобин)


Железото е присутно во две форми:

ХЕМ ЖЕЛЕЗО (органско железо) и НЕ-ХЕМ ЖЕЛЕЗО (неорганско железо)

ХЕМ ЖЕЛЕЗО (органско железо)

• природна компонента на хемоглобинот; • се наоѓа во месото, рибата и живината

Висока биорасположливост: апсорпција на 15-45%, просечна апсорпција од 25%. Апсорпцијата е поефикасна и не е засегната од факторите на исхраната и гастричната киселина.

Различен механизам на апсорпција. Хем железото се апсорбира како цела единица, така што во цревата не се присутни слободни јони на железо. Не апсорбираното хем железо нема да предизвика несакани дејства.

НЕ ХЕМ ЖЕЛЕЗО (неорганско железо)


Апсорпција од1-15 5%,просечена апсорпција од 5%. Апсорпцијата е под влијание на
гастричната киселина и факторите на исхрана (чај , кафе, житарици...).

Традиционалните додатоци во исхраната со железо содржат високи дози на
не хем железо, кои често предизвикуваат гастроинтестинални несакани дејства (гадење,
повраќање, гастрични болки, дијареја и констипација).

Дејство

Двојно дејство: два различни механизми на апсорпција на железо кои се надополнуваат
во својата ефикасност.

Несаканите дејства се сведени на плацебо, благодарејќи на ниската доза на железо.
Подобра подносливост и придржување кон начинот на користење на додатокот во
исхрана од страна на пациентите и пократко време на употреба.

Брзо и ефективно го подобрува нивото на хемоглобин.

Доза:

1 таблета на ден
Уникатна формула на хем и не-хем железо со ниска доза на железо


Автор: д-р Марија Христовска, спец. д-р гинеколог-акушер,
ПЗУ Специјална болница по гинекологија и акушерство ПЛОДНОСТ - Битола