Само во текот на оваа година Гренланд изгуби доволно мраз за да се подигне просечното глобално ниво на морето за повеќе од милиметар. Научниците велат дека се вџашени од брзината на топење, како и дека стравуваат за градовите што се наоѓаат на брегови.

Еден глечер во јужен Гренланд се намалил за 100 метри откако последно бил снимен во 2004 година.



Никој не тврди дека тоа би можело да се случи во наредните стотина или илјада години, но и малото зголемување во стапката на топење во наредните децении би можело да загрози милиони луѓе што живеат на ниски надморски височини.

Бангладеш, Флорида и источна Англија се само некои од многубројните области што се загрозени од подигнувањето на нивото на морето во последниот век.


Еден од научниците што ја проучуваат ледената прекривка, доктор Џејсон Бокс од Геолошкиот завод на Данска и Гренланд, вели дека го вознемирува потенцијалната опасност и дека луѓето што се занимаваат со планирање во глобалните градови мора да бидат подготвени.

- Сега, кога почнав подобро да ги сфаќам последиците, всушност, навечер не можам да спијам бидејќи ја разбирам важноста на ова место за остатокот од светот и влијанието што може да го има - вели Бокс.

Колку се топи Гренланд?

До неодамна ледената површина генерално беше во состојба на рамнотежа - количината снег што паѓал во зима била речиси иста како и количината мраз што се топел во текот на летото. Минатата година мразот дури и успеал да ја надмине оваа количина, но тоа е релативно необично. Во последните 30 години, деценија по деценија, Гренланд го губи мразот.

Или мразот од површината се топи - што испраќа многу вода во блиските мориња, или огромни парчиња мраз се отцепуваат и пловат.


Тоа не звучи многу, но во 2012 година вкупната загуба на мраз беше 450 милијарди тони, а овогодишното затоплување е на добар пат да произведе исто толку или повеќе, додека научниците сугерираат дека може да го подигне нивото на морето за 2 милиметри.

Доктор Бокс вели дека врз мразот на Гренланд влијае и зголемувањето на просечната температура што неодамна беше забележана.

- Тоа практично е „смртна пресуда“ за ледената прекривка на Гренланд. Како што поминува времето, очекуваме температурата да се зголемува. Значи, ќе го изгубиме Гренланд - само е прашање колку брзо - вели тој.

Бокс ги собира податоците од последните читања, а тие покажуваат дека само ова лето глечерот се намалил за околу девет метри.

Што се случува со самиот мраз?


Постојат многу големи бледо сиви области и помали делови што се многу потемни, покриени со нешто што личи на кал или тиња - мрачна и прилично депресивна глетка. Некогаш се сметаше дека овие темни делови се предизвикани главно од мешавина на прашина и честички од загадувањето што ги носат ветровите од далечните електрани и индустриски центри. Но, неодамна научниците дошле до важно откритие дека најголемата причина за ова потемнување е всушност од биолошка природа - алгите, микроскопски ситни растенија, почнаа да цветаат на мразот што се топи.


Кој се обидува да сфати што се случува?

Затоа што влијае врз животите на милиони луѓе низ светот, Гренланд стана центар на огромни меѓународни истражувања кои вклучуваат сателити, извиднички летови и експедиции. Американската вселенска агенција НАСА водеше проекти што го истражуваат топењето на мразот, како и што може да се случи со него во иднина.


Друго истражување открива дека мразот не се топи само од воздухот додека се загрева атмосферата, туку и од потоплата вода што навлегува под глечерот. Еден научник на НАСА вели дека ова има ист ефект како мразот да е под фен за коса додека стои над шпорет.

Најголем предизвик за научниците е разбирањето на механизмите на ледената прекривка за да можат со сигурност да го предвидат растот на нивото на морето.

Д-р Масаши Нивано, истражувач од Јапонската метеоролошка агенција, собира податоци што треба да ги поддржат неговите компјутерски симулации за однесувањето на мразот.

- Масата на ледената прекривка се намалува - тоа е сигурно. А тие резултати влијаат врз глобалното покачување на нивото на морето - што е исто така сигурно. Но, можеби постојат неколку физички процеси што не ги разбираме - вели тој.

Што велат жителите на Гренланд?

На Гренланд живеат околу 56.000 Гренланѓани во заедници изградени на тесниот појас на земјата на работ од ледената прекривка. Во селото Нарсак, Кристијан Мортенсен вели дека глечерот кој бил видлив додека тој бил млад во меѓувреме се повлекол и дека сантите мраз сè почесто се отцепуваат.

Потоплите услови овозможуваат развој на земјоделството, но за некои млади Гренланѓани климатските промени се сериозна причина за загриженост, делумно поради влијанието на мразот врз другите области на планетата.

Нају-Терезија Хег, која штотуку го заврши училиштето, била инспирирана од шведската активистка Грета Тунберг да почне климатски штрајк во нејзиниот роден град Какорток, прекрасно пристаниште со куќи во живописни бои.


- Сето тоа завршува во нашите води, во морето, во остатокот од светот и ако продолжи, еден ден ќе ја покрие цела земја - вели таа. Нејзината пријателка Каролина Хартман Хансен исто така стравува од последиците од неконтролираното топење на мразот.

- Тоа е наша вина, сите сме одговорни - вели таа.

Дали може да се направи нешто?

Ако се точни пресметките на Џејсон Бокс и неговите колеги, постои можност ледената прекривка веќе да го преминала прагот во ера во која можеби сè уште постојат години што ќе донесат нето-добивки од мразот - како на пример минатата година.



Во близина на аеродромот во Нарсарсуак истражувачите засадуваат 6.000 садници на сибирски ариш, вид дрво за кое е познато дека успева во такви услови.

Научниците велат дека 10 од овие дрвја ќе треба да растат 60 години за да го апсорбираат јаглеродот произведен од повратен лет од Лондон до Сан Франциско, но велат дека тоа сепак е почеток.