Автор: д-р Корнелија Ѓорѓиеска, лиценциран доктор по општа медицина
Психолошки, тркачите можат да доживеат еуфорија, односно чувство на непобедливост, намалена непријатност, па дури и намалена појава на болка додека спортуваат, вели д-р Џеси Питсли, претседател на Американското друштво за физиолози.
Експертите ги објаснуваат теориите зад високите физички и психолошки придобивки од трчањето, како и чувството на остварување што доаѓа со преминување на финишот.
Дали во ова чувство на еуфорија лежи вистинскиот договор? Што е уште поважно, дали е доволно за да ве натера да стигнете до целта?
Низ крвта, потта и солзите, многу тркачи известуваат дека нивниот омилен дел - и дел од причината зошто секое утро одат до крајно исцрпување - е она што тие го нарекуваат чувство на непобедливост!
Психолошки, тркачите може да доживеат еуфорија, чувство на непобедливост, намалена непријатност или болка, па дури и загуба во смисла на време додека трчаат!
Некои студии покажаа дека трчањето може да биде адекватна замена за антидепресиви. Редовното трчање предизвикува две промени: зголемување на нивоата на серотонин и норепинефрин невротрансмитер, како и неврогенеза, односно создавање нови неврони. Сè уште не е детално објаснето како неврогенезата е можна. Една теорија е дека мозокот реагира на физичкиот стрес директно врз мускулите и срцето, што предизвикува генерирање и ослободување на BDNF протеинот, што може да ги врати невроните!
Дали со други видови интензивен тренинг можам да го достигнам тоа чувство на непобедливост?
Експертите ги објаснуваат теориите зад високите, физичките и психолошките придобивки од трчањето, како и чувството на остварување што доаѓа со трчање на финишот.
Науката зад „непобедливоста“ е онаа што ја користиме за да ги опишеме чувствата на психолошкa благосостојба, кои често се поврзуваат со долготрајна ритмичка вежба, а маратонот дефинитивно спаѓа во таа категорија, вели д-р Седрик Брајант, главен научен офицер на Американскиот совет за вежбање.
Зошто токму ова прави атлетичарот да се чувствува добро? Што се случува во телото кога овие позитивни чувства ги доживува некоја личност, сепак, е индивидуална претпоставка.
Додека трчаме, мозокот засилено ги лачи ендорфините. Ендорфинот е природен опијат, хемиски доволно сличен на морфинот, кој е многу адиктивен. Го намалува чувството на болка и напнатост, го подобрува чувството на релаксација и задоволство.
Некои неодамнешни истражувања воведуваат уште поинтересна супстанција фенилетиламин, т.н. молекула на љубовта. Оваа прекрасна супстанција се наоѓа во чоколадата, а особено се интензивира додека сме заљубени!
„Долго време луѓето веруваа дека одговорот лежи во рамките на целиот ендорфински аргумент“.
„Во некои студии, кога ефектите на ендорфините биле хемиски блокирани, луѓето сѐ уште можеле да го доживеат ова високо ниво, така што целиот ендорфински аргумент бил доведен под знак прашалник!“
Во врска со ендорфинот, истражувачите разгледувале и други типови невротрансмитери кои би можеле да имаат улога во влијанието на расположението на едно лице.
„Се покажа дека норепинефринската секреција, допамин и серотонин помагаат во намалувањето на депресијата“, вели Брајант. „Овие невротрансмитери, исто така, имаат тенденција да бидат ослободени и произведени во повисоки концентрации за време на вежбањето, така што луѓето мислат дека и некои од овие други биохемиски супстанции, настрана од ендорфините, би можеле да бидат одговорни за овој ефект“.
Друга теорија која кружи во обидот да се дефинира висината за врвното чувство на непобедливост се однесува и на температурата на телото.
„Некои луѓе мислат дека тоа би можело да биде само обично покачување на телесната температура, што е поврзано со овие активности што траат подолго, односно причината може да биде хипоталамусот, кој е тесно поврзан со механизмите за регулација на температурата“, вели Брајант. „Теоријата е дека зголемувањето на телесната температура може на некој начин индиректно да влијае врз расположението“.
Додека еуфоријата може да биде пократкорочна, општо е познато дека редовната вежба исто така нуди долгорочни бенефиции, како за умот така и за телото.
„Во просек, имате тенденција да видите луѓе тркачи и оние што често вежбаат, кои имаат подобро расположение и процентуално страдаат помалку од депресија и анксиозност, како и поопшти чувства на благосостојба“, вели Брајант.
„Јасно е дека има многу здравствени придобивки од трчањето на ова ниво“, вели Рик Хол, регистриран нутриционист и член на советодавниот одбор на Советот на гувернерот на Аризона за здравство, физичка кондиција и спорт.
Паметниот маратонски тркач има жртвувано многу часови во тренинг, многу недели или месеци, пред настанот, и здравствените придобивки од одржливата аеробна вежба се добро документирани: подобрена циркулација, намалена телесна маст, намален холестерол во крвта, како и зголемена самодоверба!
„Во последните две години завршив три и пол маратони и два полумаратони“, изјави Хол, аматерски тркач. „Следната година планирам да завршам два полумаратони и два полни маратони - еден како составен дел од натпреварот на Ironman“.
Иако звучи лудо, тоа сепак е олицетворение на остварувањето на својата неколкумесечна обука и напорна работа.
„Има нешто што ме тера да се натпреварувам одново и одново. Маратонот е моја награда за месеци обуки што доведоа до самиот тој настан“.
Вие не градите куќа во еден ден: Вие планирате, се будите рано секој ден и работите напорно. Како што е, за мене, секој маратон. Нема подобро чувство од подигнувањето на рацете додека ја минувате целта и го слушате звукот на стотици гледачи кои навиваат. Емоционалното ниво на завршување на настанот за издржливост може да нѐ држи будни со денови!”
Да ги оставиме научниците да го скенираат мозокот, да прават истражувања и врз основа на тоа да донесуваат заклучоци, а ние слободно можеме патиките под нозе и правец на тркачки коктел!