По речиси две години откако почна пандемијата, Туркменистан нема забележано ниту еден ковид-случај. Барем така тврди таинствената, авторитарна влада на оваа централноазиска земја.

Туркменистан, поранешна советска република и дом на речиси 6 милиони луѓе, е една од петте земји што немаат пријавено случаи на коронавирус, според прегледот на податоците собрани од Универзитетот „Џонс Хопкинс“ и Светската здравствена организација (СЗО). Три од нив се изолирани острови во Пацификот, а четвртата е строго контролираната Северна Кореја.

Гурбангули Бердимухамедов, репресивниот претседател на Туркменистан, кој владее со државата од 2006 година, ги отфрли извештаите за ковид-19 во земјата како лажни и во вторникот им порача на Обединетите нации дека одговорот на пандемијата не треба да се „политизира“. Но, независни организации, новинари и активисти надвор од Туркменистан велат дека постојат докази дека земјата се бори со третиот бран, кој ги полни болниците и досега уби десетици луѓе - и предупредуваат дека претседателот ја занемарува опасноста од смртоносниот вирус.

Руслан Мијатиев, азилант од Туркменистан и уредник на холандската независна новинска организација „Туркменс њуз“, вели дека лично ги собрал имињата на повеќе од 60 луѓе за кои тврди дека починале од ковид-19 во земјата, вклучително и наставници, уметници и доктори.

Мијатиев рече дека ги потврдил сите регистрирани смртни случаи со здравствена евиденција и рендген, откривајќи сериозно оштетување на белите дробови и медицински третман.

- Наместо да го прифати вирусот и да соработува со меѓународната заедница, Туркменистан одлучи да го игнорира - вели Мијатиев.

Кога ковид-19 се рашири низ светот на почетокот од 2020 година, Туркменистан инсистираше дека нема случаи, дури и кога земјите со кои граничи објавија епидемии.

Иран, со кој Туркменистан има долга копнена граница, објави еден од најголемите епидемии на ковид-19 во светот со речиси 5,5 милиони случаи, според Светската здравствена организација (СЗО).


Според веб-страниците на британското и австралиското министерство за надворешни работи, сите летови во Туркменистан во моментов се суспендирани и само на Туркменистанците им е дозволен влез во земјата.

Мијатиев рече дека неговите извори во Туркменистан почнале да го контактираат за случаи околу мај 2020 година - во исто време кога ковид-19 почна да се шири низ целиот свет. Тој рече дека првите пораки што ги добил биле за „чудна болест на белите дробови, слична на грип“ која опфатила многу луѓе.

- Беше најмалку 40 Целзиусови степени надвор, што не е вообичаена сезона на грип - вели тој.

Во јуни 2020 година американската амбасада во главниот град Ашхабад издаде предупредување поради известувања од локални граѓани кои имале симптоми на ковид-19, кои биле подложени на ковид-тестови и ставени во 14-дневен карантин.

Владата на Туркменистан веднаш ја нарече изјавата „лажна вест“.

Мисијата на СЗО во Туркменистан во јули 2020 година не потврди инфекции со коронавирус во земјата, но рече дека е загрижена за зголемениот број случаи на акутна респираторна инфекција и пневмонија. Еден претставник на СЗО рече дека Туркменистан треба да дејствува како да кружи ковид-19 меѓу граѓаните.

Дотогаш, според Мијатиев, ситуацијата била надвор од контрола. Владата ги советувала граѓаните да преземат бизарни мерки за јавно здравје, како што се јадење одреден вид зачинета супа.

Во јануари оваа година Туркменистан објави дека ја одобри руската вакцина против коронавирусот „Спутник V“ за употреба во земјата. Потоа, во јуни, Светската банка се согласи да ѝ позајми 20 милиони американски долари на владата на Туркменистан, главно за здравствени установи и изградба, како дел од програмата за спречување, откривање и одговор на заканата што ја носи ковид-19.


Туркменистан гори

И покрај тврдењата на Бердимухамедов дека во неговата земја нема ковид-19, реалноста е поинаква, според независни новинари и активисти.

Дијана Серебријаник, директорка на групата за пратенички права и слободи на граѓаните на Туркменистан со седиште во Европа, рече дека нејзината организација слушнала од контактите во земјата дека тамошните болници во моментов се борат да се справат со напливот на нови случаи.

Серебријаник рече дека туркменистански лекари од нејзината организација, кои сега живеат во странство, биле во контакт со нивните поранешни колеги во земјата, што им овозможило да ја откријат вистинската ситуација и да дадат совети.

Лекарите во Туркменистан ѝ рекле дека е тешко да се дојде до кислород и респиратори во земјата, третманот е скап, а смртните случаи од вирусот може да бидат илјадници.

- Туркменистан гори, гори со ковид-19... Понекогаш болниците не примаат пациенти, туку само ги испраќаат дома - рече таа.

Според Серебријаник, официјалната причина за смрт во овие случаи не е наведена како ковид-19, ниту пневмонија. Наместо тоа, медицинските уверенија запишуваат посебна состојба, како што е срцев удар, рече таа.

Кога здравствените работници се обидоа да зборуваат за реалноста на теренот, тие беа под притисок да молчат, според непрофитната организација „Хјуман рајтс воч“.


Поткопување на розовата слика

Повеќе авторитарни влади низ светот ги објавија своите епидемии и добија меѓународна помош, вклучувајќи ја и Кина, која беше најпрва погодена од пандемијата.

Зошто тогаш Туркменистан е толку упорен дека немал ниту еден ковид-случај?

И Мијатиев и Серебријаник велат дека тоа зависи од претседателот Бердимухамедов, кој како стоматолог по професија и поранешен министер за здравство, стави голем акцент на ефикасното управување со благосостојбата на својот народ - барем во принцип. Серебријаник вели дека претседателот сака да изгледа како спасител на земјата и импресивен светски лидер, со тоа што ќе го спречи навлегувањето на ковид-19.

- Туркменистан е земја каде што сѐ во градината изгледа розово. Ги имате тие мермерни, најсовремени здравствени установи опремени со германска, француска, јапонска опрема - вели и новинарот Мијатиев.

Признавањето на присуството на смртоносен вирус ќе ја поткопа идеализираната слика што ја создаде претседателот и ќе биде изложен на критики - и потенцијално да одговара за неговите постапки.

- Тоа ќе биде нечиј неуспех, некој ќе треба да сноси одговорност за тоа. А кој го има крајниот збор? Секако, претседателот - вели Мијатиев.

Сѐ уште нема индикации дека Туркменистан се подготвува да ја смени својата позиција и да признае дека има ковид-случаи во земјата.

- Во одреден момент треба да кажете по која цена го заштитувате тоа присуство во земјата? Дали мерките што ги преземате за да ја заштитите вашата врска ја поткопуваат вашата основна мисија? - вели Денбер. Таа додава дека во глобална пандемија, со многу епидемии поврзани преку меѓународните граници, нациите имаа обврска да обезбедат точно тестирање и точни информации од јавен карактер.

- Сите ние сме меѓусебно поврзани. Кога некој од нас ќе потфрли, сите пропаѓаме - вели таа.