Април 1982: Мистер Џо од Орегон со поголема група американски туристи деновиве престојуваше во Дубровник и Белград. Како социолог, иако во пензија, сакаше да научи нешто повеќе за нашата земја, а благодарение на него, изгледа дека и ние откривме нешто плус за нас.

Нашиот нов пријател постојано поставуваше прашања, од кои на многу не го знаевме одговорот.

Прво праша колку чинат лековите кај нас. Знаевме за аспирин и витамин Ц, но не знаевме за другите.

Потоа праша колку плаќаме за болнички ден. Ги кренавме рамената.

Потоа праша колку плаќаме за упис во средните и високите школи, а ние повторно не знаевме многу за цената на учебниците и другите ученички прибори.

Господинот Џо се чудеше како живееме кога не ги знаеме основните работи од кои зависи животот: лекови, болници, образование.

Долго време ни требаше за да објасниме дека образованието за нашите деца е бесплатно, дека поединци плаќаат мала партиципација за лекови и дека луѓето бесплатно се лекуваат во болниците.

Секако, му кажавме дека сето тоа си има своја цена, само што тоа се финансира со солидарност, па на поединецот не му е важно колку чини.

Тој ни објасни дека кај нив, во таа богата земја, пациентот плаќа 100-300 долари дневно за болница (без лекови и хируршки интервенции кои се земаат предвид посебно), секој си купува лекови за цела цена, а запишувањето на студентите на некој од ценетите факултети изнесува до 3.000 долари.

Без двоумење призна: сите живеат во паничен страв од болести бидејќи многумина за една или две години лекување го изгубиле сето она што го стекнувале со децении.

Ни кажа и за себе: поради болеста на сопругата и операциите, морал да ја продаде куќата што ја отплаќал 15 години. Поминала цела деценија откако првпат отишол на патување како турист.

И така, тој рече дека мора да ги знаат сите цени напамет бидејќи за нив размислуваат секој ден, цел живот, без оглед на тоа колку заработуваат.

И ни го постави последното прашање:

- Дали знаете во која социјална сигурност, во кое спокојство живеете, иако вашите плати се помали од нашите?

Признавме дека немаме поим бидејќи за нас тоа е нормално, па продолживме да се жалиме за она што го немаме.

Што се однесува до господинот Џо, неговите зборови не променија ништо, не ни ги намалија тешкотиите, ниту ни ги отстранија недостатоците (во тоа време: недостиг на кафе, детергент и други производи).

Но, барем за момент сето тоа даде друга човечка димензија што човекот не може да ја види одблизу.