По четири века откако Галилео Галилеј открил четири месечини околу Јупитер, вселенските сонди и моќните телескопи ни овозможуваат да научиме факти што никогаш немало да му паднат на ум на италијанскиот астроном, како, на пример, вулканската површина на Ио или подземните океани на Европа, Ганимед и Калисто скриени под ледените кори. Две нови мисии на Европската вселенска агенција и НАСА ветуваат дека ќе откријат повеќе изненадувања за месечините на Јовиан во наредната деценија.

„Мислам дека Галилео би добил срцев удар кога би имал можност да види што научивме за неговите месечини и со каква опрема располагаме сега“, вели Димитри Титов, научник од Европската вселенска агенција.

Меѓу 69-те месечини што денес знаеме дека орбитираат околу Јупитер, астрономите продолжуваат да разликуваат четири - Ио, Европа, Ганимед и Калисто, кои Галилео ги открил на 7 јануари 1610 година со својот телескоп. Во неговиот голем труд „Сидереус Нунциус“ тој ги нарекува „Медически ѕвезди“, во чест на неговиот заштитник Косме II де Медичи, а германскиот астроном Симон Мариус им ги дал сегашните имиња.

Месечината што е најблиску до Јупитер, Ио, на растојание од околу 422.000 километри, е најактивно тело во Сончевиот Систем. Причина за оваа геолошка активност е топлината создадена од гравитационата атракција што се чувствува кога е помеѓу планетата и други големи месечини - Европа и Ганимед.

„Еруптивните пимови се забележани од ’Војаџер 1‘, вселенското летало ’Галилео‘ и ’Нови хоризонти‘“. Вселенското летало на НАСА, „Галилео“, ги набљудува и површинските лавини.

Постојаната вулканска активност на Ио го спречува формирањето на кратерите и им ги дава оние впечатливи бои. Земјените телескопи откриле дека неговата атмосфера варира кога орбитата го става во сенка на планетата. Овој тенок слој, составен главно од јаглероден диоксид емитиран од вулканите, се распаѓа кога го засенува гасниот гигант, но повторно се обновува кога месечината добива сончева светлина.

Иако најмалиот од сателитите на Галилео - со маса 0,008 пати од онаа на Земјата - Европа, најмногу ветува. Под ледената кора лежи океан каде што можат да постојат услови за живот.

Експертот вели дека мисијата „Џус“ на Европската вселенска агенција, која ќе биде лансирана во 2022 година, ќе има цел да ги проучи составот на овој океан, дебелината на неговата замрзната кора и можната геолошка активност.



Ганимед е најголемиот и најмасивниот сателит на Јупитер и на целиот Сончев Систем. Покрај тоа, има внатрешно магнетно поле. „Интеракцијата на магнетното поле на Ганимед со онаа на Папа-Јупитер е единствен случај во Сончевиот Систем“, забележува Титов.


Што се однесува до месечината Европа, податоците од сондите откриваат дека крие течен океан под ледената кора, што може да е стотици километри. Некои истражувачи сугерираат дека водата и мразот може да се дистрибуираат во неколку слоеви, како сендвич. Се проценува дека океанот содржи повеќе вода отколку што има на површината на Земјата.

Со сондата „Џус“, Европската вселенска агенција ќе лета над оваа месечина во наредните години и ќе се обиде да собере податоци што ќе го објаснат потеклото на магнетното поле.

Галилејската месечина што е најоддалечена од Јупитер е Калисто, која е карактеристична по нејзината површина испреплетена со многубројни кратери. „Калисто има најстара површина и може да се користи како сведок на раниот Сончев Систем“, вели Титов.