Вештините и компетенциите се клучни исходи од учењето, кои ја детерминираат продуктивноста на вработените. И покрај тоа што овие два поимa во секојдневниот живот се употребуваат како синоними, сепак, меѓу нив постојат разлики. Имено, вештината се дефинира како способност за примена на знаење и користење искуство во извршување задачи и решавање проблеми. Под вештини воoбичаено подразбираме т.н. „тврди“ вештини кои се однесуваат на техничкото извршување на задачите и „меки“ вештини кои вклучуваат општи способности поврзани со самата личност. Компетенција, пак, е способност за користење на знаењата, вештините и социјалните способности во ситуации при работа или учење, како и за професионален и личен развој. За разлика од вештините, компетенциите не се ограничени на когнитивните елементи, туку вклучуваат и функционални аспекти, меѓучовечки атрибути и етички вредности. Оттука, вештина е потесен поим што полесно може да се дефинира и да се опише, додека компетенцијата е поширок поим што во себе, покрај вештините, ги вклучува и знаењата и способностите.

Од индивидуална гледна точка, стекнувањето вештини претставува централна компонента за развивање идентификација со работата и работните перформанси. Поседувањето одреден тип вештини и способноста за идентификација со работата овозможуваат поединецот да усоврши одредени работни задачи на компетентен начин. Овој концепт има и биолошка перспектива, така што искуствата стекнати надвор од работата, исто така, влијаат врз типовите лични стандарди што поединецот ги гради во однос на мотивацијата, перформансите и квалитетот на работата. Оваа претпоставка се заснова врз двојна логика на социјализирачката функција на работата. Од една страна, поединците се интегрираат во конкретна област на работење или занимање и стекнуваат специфични вештини, компетенции и разбирање на работните процеси и задачи. Од друга страна, преку извршување конкретни задачи и припадноста на одредена работна група, компанија и/или заедница, поединецот прифаќа специфични норми, вредности, навики и усвоени професионални стандарди. Типичен пример претставува германското искуство, каде што пазарот на труд и образовниот систем се организирани според логиката на занимањата, а професионалните категории јасно дефинираат што е потребно за стекнување вештини врз чија основа се дефинираат подоцнежните можни кариерни патеки.

На структурно ниво, јакнењето на вештините на работната сила стана главна стратегија за зголемување на продуктивноста и конкурентноста во економијата заснована врз знаење. Во овој контекст, постојат различни пристапи во дефинирањето и интерпретацијата на вештините преку нагласување на економските, социолошките, педагошките или психолошките аспекти. Најголем дел од овие пристапи вообичаено применуваат структурна перспектива што главно се однесува на развој на специфични вештини за конкретно работно место, т.е. ги специфицираат стручните вештини. Во смисла на оценување на ваквите специфични вештини, како приближна (proxy) вредност вообичаено се користат квалификациите, со чија помош сакаме да ги квантифицираме, но и квалитативно да ги определиме индивидуално поседуваните вештини. Поседувањето вештини во поширока смисла на зборот како трансферзални вештини и нивното значење за индивидуалната кариера на поединецот претставува сосема нов пристап.

Класичните истражувања за вештини и компетенции што се појавија во 60-тите и 70-тите години од минатиот век се фокусираат врз анализа на работните задачи за специфична област во комбинација со техничките и организациските специфичности на работата што наметнуваат потреба од посебни вештини. Тоа во голема мера го стеснува концептот на вештини и компетенции ограничувајќи го во рамките на функционалните барања на работното место. Пошироката перспектива што беше воведена во 80-тите години од минатиот век, го истакнува значењето на вештините што не се стекнуваат на работното место и потребата од комбинирање на општи (фундаментални) и специфични вештини за конкретно работно место. Така, на пример, поширокиот општествен контекст и општествените норми играат значајна улога во насочување на трендовите за потребите од вештини. Студиите од поскоро време покажуваат дека модерните работни процеси делумно се засноваат врз интегрирање на работните задачи и активности, така што задачите стануваат сè покомплексни и меѓусебно зависни.

Како резултат на ваквото усовршување, образованието и тренингот добиваат значајно внимание во поглед на обезбедување пристап до стекнување вештини. Имено, барањата на модерниот работен контекст го прошируваат разбирањето на учењето како потребни знаења на поединците со цел да бидат успешни на работното место и во текот на нивниот работен век. Технолошките иновации и интегрирањето на работните процеси во компаниите ги прават работните задачи многу покомплексни и го засилуваат профилирањето на работни места со голем интензитет на знаење. Процените за идните трендови се дека и натаму ќе се зголемува процентот на работни места што бараат комплексни вештини и високи квалификации, додека пак работните места со едноставни задачи ќе бидат значително редуцирани. Сепак, извесен процент на работни позиции за пониски квалификации и натаму ќе продолжат да постојат. Според тоа, овој тренд на подигнување на нивото на вештините, исто така, е придружен со контрадикторен тренд на негово намалување како последица на фрагментацијата и рутинизацијата на работата. Ваквата поларизација се случува на двата краја од средниот сегмент на вештини. На пример, во ИТ-секторот среќаваме работни места што бараат мошне комплексни задачи и работни процеси, но и многубројни работни места што се засноваат врз рутински задачи. Според тоа, општеството засновано врз знаење, од една страна, има зголемена побарувачка за автономни вработени со високо ниво на вештини и компетенции, но, од друга страна, се карактеризира со рутински работни места што бараат многу ниски квалификации.

Концептот за компетенција, кој е релативно понов, настојува да го обопшти работниот процес вградувајќи многу пошироко разбирање за тоа што би требало да опфати индивидуалниот професионален развој. Овој пристап го преместува фокусот од институционална на индивидуална перспектива, нагласувајќи ја субјективната димензија на развојот на способности во модерен работен контекст. Учењето дека вештините и компетенциите имаат далекосежни импликации кои ги надминуваат конкретните работни места особено се развива во политичките и економските дебати со воведувањето на концептот за доживотно учење. На европско ниво, веќе се прифаќа ставот дека учењето би требало да се одвива во текот на целиот живот со цел да се подобрат знаењата, вештините и компетенциите за лична и општествена примена. Доживотното учење вклучува формално и неформално учење, активно граѓанско и лично реализирање, социјална инклузија, како и професионални, стручни и работни аспекти. Оваа перспектива ги нагласува не само директните, туку и пошироките придобивки од учењето во смисла на индивидуален и општествен капитал. Во овој контекст, поимот компетенција се однесува на општ пристап во учењето што ја опфаќа способноста на поединците активно да се вклучат и да одговорат на растечката комплексност на работниот процес и надвор од него. Спротивно на вештините кои означуваат способност за усовршување на конкретни задачи и кои се апликативно ориентирани, компетенциите се однесуваат на капацитет или расположливост на поединецот да дејствува и активно да го обликува неговото окружување. Како предметно ориентиран концепт, тој се однесува на индивидуалната способност да се препознае и соодветно да се реагира на неструктурирани, непознати, неизвесни и променливи барања на креативен и ефикасен начин.

И покрај тоа што во дефинирањето на поимот компетенција постојат различни контрадикторни пристапи, тој вообичаено подразбира расположливост на лицето во смисла на индивидуален капацитет да дејствува и да се справува со постојано нови предизвици во приватниот, општествениот и професионалниот живот. Како пример може да се земе дуалното стручно образование и тренинг во Германија, каде што компетенциите вклучуваат повеќе димензии што во својата целост се насочени кон обмислено и одговорно индивидуално поведение во различни ситуации, вклучувајќи го и работниот контекст. Биографската димензија на компетенциите најдобро може да се разбере преку личните искуства што на поединецoт му овозможуваат соодветно да дејствува во услови на нови и неструктурирани ситуации. Тоа вообичаено вклучува облици на донесување одлуки и лично расудување кои се засновани врз искуства, вредности и морални принципи.

Како што работата станува сè поконтролирана однадвор, работните задачи и процеси што претходно биле определени од технолошките и организациски потреби, денес се многу поотворени и неструктурирани. Тоа ја наметнува потребата за автономни, одговорни и самоорганизирани вработени кои се способни меѓусебно да комуницираат и да соработуваат. Пристапот заснован врз компетенции се развил со проширување на претходно тесниот фокус врз техничките вештини и формални квалификации преку вклучување на неформалниот процес на учење. Во овој контекст, како пример може да се земе непишаното знаење што се стекнува искуствено и личните компетенции кои се однесуваат на способности за лично однесување во специфични ситуации.