САД и Советскиот Сојуз беа опасно блиску до војна во октомври 1962 година за време на кубанската ракетна криза. Станува збор за период од 35 дена, кој почнал на 16 октомври, а траел до 20 ноември 1962 година. Ова е еден од критичните моменти на Студената војна, кој го довел светот на работ на нуклеарно уништување.

На конфликтот му претходело распоредување на американски ракети со среден дострел (2.400 километри) во базата кај Измир во Турција и во базата околу Бари во Италија. Имало преговори и за поставување ракети во Франција, но преговорите не биле успешни.

Во меѓувреме во Куба се случила револуција, по што на власт дошол Фидел Кастро. Две години подоцна, во 1961 година, САД ја поддржале инвазијата на Заливот на свињите, која не успеала.

Потоа, во 1962 година, СССР инсталирал нуклеарни ракети на Куба, кои САД ги прогласиле за закана за нивната безбедност и нарушување на сферата на интерес. Кризата ескалирала на крајот од октомври 1962 година со поморски карантин на Куба од страна на САД и американскиот претседател Џон Ф. Кенеди. Тогаш намерно се користело името поморски карантин, а не поморска блокада, бидејќи терминот блокада може да се смета за објава на војна.

Намерата била да се спречи советското нуклеарно оружје да стигне до Карипското Море. Кенеди побарал советскиот премиер Никита Хрушчов да го отстрани оружјето, но тој одбил.

Во следните денови двајцата лидери си размениле приватни апели и јавни барања, повикувајќи се меѓусебно да се повлечат. Кубанскиот премиер Фидел Кастро му пишал на Хрушчов на 26 октомври барајќи од него да ги нападне САД. На 27 октомври советски противвоздушни ракети собориле американски шпионски авион над Куба.


Кризата завршила на 28 октомври, а САД го завршиле поморскиот карантин на Куба на 20 ноември.

Единаесет месеци по договорот меѓу Кенеди и Хрушчов (до септември 1963 година), американското атомско оружје во Турција било деактивирано. Бил постигнат договор за воспоставување жешка линија (т.н. црвен телефон) меѓу Москва и Вашингтон.

Иако двајцата лидери постигнале договор да не распоредуваат оружје, жестоките тензии меѓу САД и Советскиот Сојуз до крајот на Студената војна во 1991 година го оставиле остатокот од светот во страв од нуклеарен напад со децении потоа.

Кризата била многу блиску до ескалација на војна во два наврати: на 27 октомври 1962 година кога се случил првиот инцидент кога бил соборен американскиот шпионски авион „Локид У-2“, при што загинал и пилотот Ралф Андерсон.


Друг инцидент се случил кога американски бродови се обиделе да принудат советска подморница да излезе на површина со фрлање подводни бомби. Таа подморница носела нуклеарно торпедо и имала тројца членови на екипажот. Двајца од нив сакале да го испукаат тоа торпедо кон американскиот брод, но третиот, Василиј Архипов, гласал против лансирањето, што веројатно го спречило американскиот контранапад.

Последователно, тој датум во САД бил наречен црна сабота, бидејќи тој ден Студената војна била најблиску до нуклеарна војна и уништување.

Светот повторно е на работ на нуклеарна војна

Во пресрет на 60-годишнината од почетокот на кубанската ракетна криза, светот повторно е на работ на нуклеарен конфликт поради војната во Украина.

Рускиот претседател Владимир Путин се закани со нуклеарна војна по неочекуваниот неуспех на неговите војници во Украина.
Инвазијата донесе нов вид предизвик за европската безбедност, но, исто како и во 1962 година, тензиите меѓу Русија и Западот се во пораст.

Американскиот претседател Џо Бајден изјави дека војната на Путин во Украина претставува најголем ризик од нуклеарна војна од Кубанската ракетна криза.

 - Првпат по кубанската криза имаме директна закана од употреба на нуклеарно оружје. Не сме се соочиле со изгледите за Армагедон од времето на Кенеди и кубанската ракетна криза - рече Бајден по заканите на Путин.

Зборувајќи за употребата на нуклеарно оружје, американскиот секретар за одбрана Лојд Остин неодамна изјави дека Путин може да донесе „поинаква одлука“. Според извештаите, американските тимови истражуваат можни одговори на нуклеарен напад.

Колку е светот блиску до нуклеарна војна?

Тешко е да се каже. Намерна ескалација може да биде малку веројатна и можеби може да го избегнеме најлошото сценарио. Сепак, постојат многу ситуации кои ненамерно можат да доведат до катастрофа.

Кубанската ракетна криза не може да нѐ научи како да спречиме војна, но може да ни покаже дека кога тензиите се зголемуваат, сѐ се сведува на среќа. Наместо тоа, треба да научиме од кризата, најблиску до нуклеарна војна, дека самото постоење на нуклеарното оружје секогаш предизвикува катастрофа.

Досега имавме среќа да избегнеме нуклеарна војна. Ако се избегне нуклеарна криза во Украина, повторно ќе имаме среќа, но она што треба да го знаеме е дека нуклеарна војна во 21 век е можна, иако се надеваме дека нема да се случи.

Извор: Telegraf.rs
Фото: Wikipedia