Полска има многу туристички дестинации кои вреди да се посетат, а една се издвојува по уникатноста. Станува збор за уникатниот рудник за сол Величка, еден од најстарите и најголеми рачно издлабени подземни рудници во светот, кој е претворен во голем туристички комплекс. Во комплексот има здравствен центар, црква, па дури и подземна платформа за банџи-скокање.
Рудникот се смета за вистинско чудо и датира од времето на средниот неолит. Археолозите откриле праисториски форми од сол стари речиси 5,5 илјади години на местото каде што тогашните жители од површинските извори создавале сол. Стотици години подоцна, прекумерното искористување ги исушило солените извори, што ги принудило жителите да градат бунари за да го продлабочат она што останало од нив. Набргу по ископувањето на овие бунари, луѓето го откриле првиот блок од камена сол, што ги поттикнало да копаат подлабоко и да истражуваат.
Солта станала непроценливо национално богатство, а живописната подземна геолошка структура на рудникот ја нема на друго место во светот. Во втората половина на тринаесеттиот век Величка била позната како најголем производител на сол во Полска, a профитот од продажбата сочинувал една третина од вкупниот приход на трезорот на полската круна.
До крајот на 15 век солта била ископувана на 64 метри под нивото на земјата, што е денешно прво ниво. До 17 век рудникот веќе бил ископан на три нивоа и бил изработен во однос на урбанистичкото планирање над него. Неколку децении подоцна, нови методи биле воведени во рудникот, што привлекле нови посетители и високо рангирани политичари.
Производството на сол го достигнало својот врв дури по Втората светска војна и луѓето од цел свет знаеле за него. Рудникот носел голем профит, а главниот фокус на владата бил да се зачува локацијата за идните генерации - идеја која полека станувала тешко остварлива. Во 1964 година, кога рудникот имал девет нивоа (327 метри под земја), повеќе не се користел за ископ на камена сол, туку за индустриско производство на испарувана сол.
Во 1978 година, УНЕСКО го стави на списокот со светско културно и природно наследство, а во 1996 година беше донесена одлука да се стави крај на индустриското производство на сол на неодредено време. Бидејќи солта веќе не се ископува во Величка, нејзините одаи и коридори моментално се обновуваат и се достапни за разгледување, претстави, физичко лекување, молитва и кралски банкети.
Наместо ископување сол, рударите денес сè уште работат за да ја зачуваат историската знаменитост. Лавиринтот е толку голем што посетителите имаат пристап само до 2 отсто од локацијата. Еден од главните објекти што се наоѓаат таму е здравствено одморалиште. Пациентите со хронични заболувања на синусите и грлото, астма, бронхитис и пневмонија имаат корист од уникатните карактеристики на подземната микроклима. Соба висока 36 метри сега се користи како подземна локација за банџи-скокање и место за летање со балон на топол воздух.
Посетителите можат да изберат две различни маршрути, туристичката, која ги носи на патување низ собите споменати погоре, или маршрутата на рударите, предизвикувачка, мултисензорна експедиција која им овозможува на посетителите да талкаат низ подземните солени лавиринти и да вршат рударски активности.
Локацијата се користи и за одржување настани. Ѕидовите и таваните на коморите што се користат за настани се оставени во природна состојба и надополнети со кристални лустери и дрвени подови, а во некои има стари скулптури од сол и релјефи на подот.
Извор: Arch daily
Насловна фотографија: Wieliczka salt mine