Во тресетното земјиште на Алјаска, Канада и Сибир таканаречените „зомби“ пожари тлеат под земјата во текот на зимата, а напролет повторно излегуваат на површината. Овие пожари, кои избувнуваат уште во мај, ги збунуваат научниците затоа што повторно се разгоруваат.
Алтернативно објаснување за причината
Додека повеќето истражувачи ги припишуваат овие пожари на остатоците од површинските пожари, професорите Себастијан Виецорек, Еоин О'Саливан и Киеран Мулхрон од Ирскиот универзитет во Корк откриваат алтернативна причина. Нивното истражување посочува дека брзото атмосферско затоплување може да ја загрее тресетната почва до растечки температури под земјата, без надворешна искра или палење. Овој феномен, тврдат тие, можеби е спонтано согорување поттикнато од климатските промени.
До почетокот на 2024 година повеќе од 100 „зомби“ пожари биле активни во Британска Колумбија, Канада. Вакви пожари се забележани дури и во близина на Ојмјакон, во Сибир, најстуденото село на Земјата, каде што опстојуваат во текот на неколку зими, што претставува приближно 3,5 отсто од годишната опожарена површина во областа.
Арктичките тресетски почви, кои складираат повеќе јаглерод од целата атмосфера на Земјата, ослободуваат гигатони јаглерод кога ќе се појават овие пожари. Научниците сакале да утврдат дали наглото затоплување може да биде директно одговорно за овие пожари.
Два значајни резултати од истражувањето
Користејќи математички модел, тимот истражувал како температурата на почвата и содржината на јаглерод реагираат на временските услови и климатските промени. Нивниот модел вклучува микробна активност која генерира топлина, со распаѓање на почвата и ослободување јаглерод во атмосферата.
Ирскиот тим открил два значајни резултати. Прво, микробите можат да генерираат доволно топлина за да го задржат подземниот тресет да тлее на околу 80 Целзиусови степени во текот на зимата, подготвен да се запали напролет. Ова може да се случи без претходен површински пожар или екстремни температури над земјата. Тие го нарекле ова „жешка метастабилна состојба“ на тресетната почва, односно состојба во која тресетот може да гори до десет години.
Второ, ненадејната промена од вообичаената студена состојба во топла метастабилна состојба може да биде предизвикана од самите реални климатски обрасци, како што се летните топлотни бранови и сценаријата за глобално затоплување. Интересно е што транзицијата зависи од стапката на зголемување на атмосферската температура. Ако температурата полека се зголемува, тресетната почва останува во ладна состојба. Сепак, брзиот пораст предизвикува топла метастабилна состојба.
Клучен фактор во „зомби“ пожарите
Иако овој феномен не е забележан во реални услови или во лабораториски услови, компостот (сличен на тресетот) може, на пример, спонтано да согорува. На пример, големиот пожар во близина на Лондон за време на топлотниот бран во 2022 година веројатно бил резултат на горење куп компост, истакнуваат Вицорек, О'Саливан и Мулхрон.
Ова сугерира дека клучниот фактор за ваквите пожари е стапката на атмосферско затоплување, а не самата топлина. Затоа, ограничувањето на климатските промени може да биде клучно за спречување на овие пожари, додаваат тие.
Со затоплувањето на климата што предизвикува поекстремни временски услови, условите за „зомби“ пожари стануваат почести. Ова може да создаде маѓепсан круг: јаглеродот ослободен од пожарите ги влошува климатските промени, што доведува до повеќе пожари и екстремни временски услови. „Зомби“ пожарите се пример за превртена точка предизвикана од брзина, каде што системите не успеваат да се приспособат на брзите надворешни промени, преминувајќи во несакани состојби.
Научниците предупредува дека сегашната клима може да се приближи или да ги надмине опасните стапки на промени за природните системи како тресетите, објаснувајќи го неодамнешниот пораст на „зомби“ пожарите.
Извор: zimo.dnevnik.hr
Фото: Freepik