Степенот до кој лажните вести влијаеа врз американските претседателски избори во 2016 година сè уште се тема за дебатирање, меѓутоа не може да се негира дека зголемувањето на бројот на неточни факти е загрижувачки тренд. Лажните вести имаат вистински, психолошки ефект и нивното ширење и влијание не се намалува.
За среќа, додека Фејсбук се занимава со своите алгоритми кои ги чистат лажните вести, а експериментите експериментираат со „инокулациските“ читатели против лажните вести, овој есеј од 1995 година од Карл Сејган може да ви користи за успешно да навигирате со медиумите. Во неговиот „In The Fine Art of Baloney Detection“ познатиот астрофизичар елоквентно објаснува дека луѓето треба да бидат вооружени со „алатки за добро откривање на лажните вести“. Ако луѓето ги откријат грешките на логиката и реториката, тие ќе можат успешно и интелигентно да ги оценат аргументите.
Ако лажните вести успеат да ги преживеат деветте поени на евалуација, тогаш тие можат да бидат прифатени - барем привремено. Како што вели Сејган, еден добар научник треба секогаш да биде подготвен да го прилагоди неговото мислење со појавувањето на новите и точни информации.
1. Кога е можно, мора да постои независна потврда на „фактите“.
2. Поттикнување на суштинска дебата за докази од паметни поборници на сите гледни точки.
3. Избор на мислењата на експертите над мислењето на авторитетот. „Аргументите од авторитетите носат мала тежина затоа што авторитетите направиле грешки во минатото“, пишува тој.
4. Издвојте време да разгледате повеќе од една хипотеза.
5. Немојте премногу да се приврзувате за вашата хипотеза. „Запрашајте се зошто ви се допаѓа идејата. Споредете ја со алтернативите. Видете дали можете да најдете причини за одбивање на вашата хипотеза“, пишува Сејган.
6. Барајте квантитативни одговори наместо „нејасни и квалитативни“ објаснувања.
7. Доколку пости синџир аргументи, секоја алка во синџирот мора да работи.
8. Сетете се на премисата: Кога сте соочени со две хипотези, поедноставната е онаа точната.
9. Прашајте дали хипотезата може да биде фалсификувана, бидејќи тврдењата кои не можат да се тестираат се лажни.
Сејган исто така предупредува дека овие совети би можеле да бидат злоупотребени, да се применат надвор од контекстот или да бидат применети како алтернатива на размислување.
Уште од времето на Сејган научивме дека последиците од консумирање на лажните вести се прилично сериозни. Во 2016 година, психолозите откриле дека повторената изложеност на
лажни информации ги менува верувањата на една личност преку феноменот наречен „ефект на илузорна вистина“.