Според податоците собрани од 50 земји, зголемувањето на инциденцијата на рак кај помладите е особено изразено во 24 земји, меѓу кои САД, Велика Британија, Франција, Канада и Аргентина. Во 14 земји овој тренд е забележан исклучиво кај помладите возрасни лица, додека стапката на рак кај постарите останала стабилна.

Сличен нагорен тренд покажува и ракот на дојката. Иако смртноста од рак на дојка кај жените е намалена за околу 10 проценти во изминатите десет години, стапката на новозаболени се зголемува со 1 процент годишно, а кај жените помлади од 50 години дури 1,4 проценти. Според Американското здружение за рак (АЦС), бројот на случаи на рак со ран почеток се зголемил за неверојатни 79 проценти од 1990 до 2019 година.

И ракот на дебелото црево е во пораст кај помладите. Во Австралија, Велика Британија и САД, бројот на случаи на рак на дебелото црево на возраст меѓу 25 и 49 години се зголемува со алармантна стапка. Едно од најголемите изненадувања е појавата на агресивни форми на рак на панкреасот кај луѓето во 30-тите и 40-тите години – болест која обично се дијагностицира кај луѓето во нивните 70-ти години.

- Не е невообичаено да гледам пациенти помлади од 40 години со рак на панкреасот - вели Ајлин О'Рајли, онколог од Њујорк.

Таа вели дека во повеќето случаи туморите што ги носат пациенти во нивните 20-ти, 30-ти или 40-ти години се чини дека се поагресивни во споредба со типичниот пациент со рак на панкреас во неговите 70-ти. Додава дека тоа често ја прави нивната прогноза многу лоша, иако самите пациенти честопати се во добра здравствена состојба.

- Тие се помлади, посилни и често можат подобро да се справат со интензитетот на лекувањето, но некои ја имаат оваа многу агресивна форма на рак на панкреасот. Тоа често е неразбирливо за нив и за нас, бидејќи кој би можел да замисли дека здрава 40-годишна жена би развила ваков тип малигно заболување - вели лекарката.

Додека онколозите генерално веруваат дека ракот кај помладите луѓе е првенствено резултат на наследни ризик-фактори, како што се мутациите на гените BRCA1 и BRCA2 во случај на рак на дојка, сè повеќе пациенти немаат очигледна генетска предиспозиција.

Причините за зголемување на инциденцијата на рак кај младите сѐ уште не се целосно јасни, но експертите се сомневаат дека се работи за комбинација од различни фактори. Некои научници го поврзуваат порастот на случаите на рак со модерниот начин на живот, вклучително и прекумерната потрошувачка на ултраобработена храна и широко распространетата дебелина. Зголемувањето на телесната тежина на возраст од 18 до 40 години е поврзано со поголем ризик од развој на дури 18 различни видови рак.

Малигните заболувања често се поврзуваат со дебелината, како што се ракот на бубрезите, јајчниците, црниот дроб, панкреасот и на жолчниот меур. Консумирањето премногу шеќер и преработена храна, постојаното високо ниво на гликоза во крвта и отпорноста на инсулин не само што го зголемуваат ризикот од дијабетес, туку и од рак.

Но, самата дебелина не е единствената причина. О'Рајли го наведува квалитетот на сонот и влијанието на промените во „шемите“ на спиењето. Студиите сугерираат дека хроничниот недостиг на сон, работата во смени и изложеноста на вештачка светлина, како онаа од мобилните телефони, може да влијаат врз биолошкиот часовник на телото и да го зголемат ризикот од рак на дојка, дебело црево и простата.

Една студија покажала дека просечното времетраење на спиењето на децата и адолесцентите се намалило за 60 минути на ноќ помеѓу 1905 и 2008 година, додека работата во смени станала поприсутна во Австралија, Кина, Јапонија, Европа и Северна и Јужна Америка во последните децении. Студија од 2021 година на базата на податоци на повеќе од 10.000 луѓе во Англија на возраст над 50 години открила врска помеѓу лошиот квалитет на сон и повисокиот ризик од рак.


Во јуни 2023 година, Френк Фризел, колоректален хирург во болницата „Крајстчерч“ во Нов Зеланд, упатил повик до експертите за рак на дебелото црево низ светот да ја истражат потенцијалната врска помеѓу внесот на микропластика и ракот на дебелото црево кај помладите луѓе. Во неговата работа со наслов „Може ли микропластиката да биде поттик за рак на дебелото црево?“, Фризел тврдел дека појавата на рак на дебелото црево како сè посериозна болест кај луѓето на возраст под 50 години се совпаѓа со наглото зголемување на присуството на микропластика во околината.

Фризел претпоставил дека микропластиката може да го наруши слузниот слој во цревата, кој служи за заштита на слузницата од патогени и токсини од храната. -Микропластиката и нанопластиката може да предизвикаат пробивање на тој заштитен слој, слично како низа мали дупки кои би го пробиле кондомот - истакнал Фризел.

Иако ова засега е шпекулација, Фризел не е единствениот научник кој ги поврзува промените во цревата со потенцијално канцерогените процеси.

Некои истражувачи веруваат дека одредени компоненти на ултраобработената храна, како што се боите за храна и емулгаторите, може да поттикнат воспаление и оштетување на ДНК во дебелото црево, иако доказите засега се ограничени. Бидејќи дебелото црево е поврзано со целиот гастроинтестинален тракт и имунолошкиот систем, промените во цревата можат да влијаат не само врз развојот на колоректален карцином, туку и врз формирање тумори во други органи.

Во последните децении истражувачите ја проучувале и можната врска помеѓу употребата на антибиотици и раниот развој на ракот. Потрошувачката на антибиотици во светот е значително зголемена, особено кај децата до пет години. Познато е дека антибиотиците уништуваат големи количини бактериски видови во цревата, што може негативно да влијае врз цревниот микробиом. Зголемената изложеност на антибиотици е поврзана со ризикот од развој на различни видови рак, вклучувајќи рак на белите дробови, рак на панкреасот и лимфом.

О'Рајли објаснува дека бактериите во цревата се важни за имунолошкиот надзор, помагајќи му на имунолошкиот систем да ги препознае абнормалните клетки и да го спречи развојот на малигни заболувања. Поголемата употреба на антибиотици, вели таа, може да ја намали ефикасноста на тој имунолошки надзор.

Еден од главните предизвици во борбата против ракот е неуспехот да се препознаат симптомите кај помладите пациенти. Експертите истакнуваат дека лекарите често не ги сфаќаат сериозно симптомите на помладите, бидејќи тие не одговараат на вообичаената слика за пациент болен од рак. Симптомите како што се хроничен замор, надуеност и варење може да се помешаат со стрес или синдром на нервозно дебело црево.

- Постои голема потреба од истражување за да се разбере зошто сѐ повеќе млади луѓе ги добиваат овие опасни болести. Застрашувачки е што гледаме зголемување на инциденцијата на рак на панкреасот и други видови рак кај младите луѓе. Ова е сериозна закана за јавното здравје, што може да предизвика глобална криза доколку не се преземе нешто навреме - заклучува О'Рајли.

Извор: tportal.hr

Фото: Freepik