Разорните земјотреси во Турција и во Сирија, во кои според последните податоци загинаа околу 44.000 луѓе, потоа земјотресите во Романија и Крк, а претходно во Банија и Загреб, можат да создадат впечаток дека земјотресите во последно време зачестија. Барем во овој дел од светот.

Геолошкиот институт на САД (USGS) објаснува дека понекогаш бројот на земјотреси во одреден период може да изгледа дека се зголемува бидејќи има природна флуктуација на стапките на земјотреси. Со други зборови, во одредена година може да се случат повеќе земјотреси од просекот, а може и да се редат низа такви години.

Според долгорочните записи (од околу 1900 година), во светот годишно се очекуваат околу 16 големи земјотреси. Тие вклучуваат 15 земјотреси со јачина од 7 и еден земјотрес со јачина од 8 или поголема.

Податоците од Геолошкиот институт на САД покажуваат дека во изминатите 40-50 години долгорочниот просек на бројот на големи земјотреси е надминат за десет пати. Во 2010 година имало најголем број земјотреси: дури 23, поголеми или еднакви на магнитуда 7,0. Во другите години, нивниот вкупен број беше далеку под годишниот долгорочен просек од 16 големи земјотреси. На пример, во 1988 година имало само 7, а во 1989 година само 6.

Зошто фреквенцијата на земјотресите на долг рок треба да се намалува?

Гледано на долги временски скали, измерени во милијарди години, бројот на земјотреси би требало да се намалува. На скала од десетици или стотици милиони години, може да има варијации во зависност од таканаречениот Вилсонов циклус на отворање нови океани и распаѓање или спојување на нови суперконтиненти.


Кога бил формиран Сончевиот Систем пред околу 4,6 милијарди години, гравитациската привлечност на телата во вселената предизвикала акреција, односно акумулација на прашина, камења и други тела во сѐ поголеми и поголеми објекти, од кои настанале планетите, вклучително и Земјата. Во овој процес, при судири и гравитациони интеракции помеѓу телата, голема количина кинетичка и гравитациона енергија се претворала во топлинска енергија, па внатрешноста на Земјата станала топла и течна. Оваа топлина полека се ослободувала и се трошела поради движењето на материјалите кои ја пренесуваат топлината од внатрешноста на Земјата на површината и, меѓу другото, предизвикуваат земјотреси и вулкански ерупции.

Но, внатрешноста на Земјата содржи многубројни радиоактивни елементи, од калиум до ураниум, кои со своето распаѓање создаваат нова топлина која е доволна да ги надомести загубите, така што Земјата многу бавно се лади. Полуживотот на радиоактивните елементи во внатрешноста на нашата планета варира и се движи од неколку децении до дури милијарди години, што значи дека нашата планета полека троши нуклеарно гориво.

Се проценува дека внатрешноста на Земјата се лади за околу 100°C на секои милијарда години. Според сегашните научни сознанија, Земјата би можела да стане тектонски мртва само за неколку милијарди години поради ладењето на внатрешноста. Едно истражување предвидело дека Земјата ќе остане тектонски активна уште најмалку 1,45 милијарди години.

Долгорочното зголемување на земјотресната активност би барало да се зголеми топлината во внатрешноста на Земјата, што според законите на термодинамиката би значело дека таа мора да доаѓа однадвор, што би било тешко да се објасни.

Глобалното затоплување предизвикано од стакленичките гасови е премалку во таа смисла. Но, сепак, има одредени ефекти врз земјотресите.

Подобро следење и комуникации

Една од причините зошто се чини дека бројот на земјотреси се зголемува е тоа што тие се подобро следени и стануваат повидливи.

Геолошкиот институт посочува дека нивниот каталог за земјотреси содржи податоци за зголемен број земјотреси во последните години, не затоа што всушност ги има повеќе, туку затоа што има сѐ повеќе сеизмолошки инструменти кои можат да ги снимат.

Сѐ повеќе луѓе, особено во градовите

Земјотресите во населените места се многу позабележителни од многу други што се случуваат во помалку населените региони. Кога ќе се случат серија земјотреси во такви области, како што се случи во овој дел од светот во последните неколку години, може да изгледа дека бројот е зголемен. Исто така, треба да се земе предвид дека бројот на луѓе во светот расте, особено во градовите, што подразбира дека сѐ повеќе луѓе се изложени на земјотреси. Покрај горенаведеното, треба да се има предвид дека популацијата најбрзо расте во помалку развиените делови на светот. Според некои истражувања, регионите во развој ќе доживеат до 2030 година околу 97 отсто од растот на светското население од 1,2 милијарди луѓе. За жал, во таквите земји градежните стандарди не се секогаш на највисоко ниво, па изложеноста на населението на опасност кај нив е поголема. Со други зборови, дури и со ист број земјотреси, нивното потенцијално разорно влијание се зголемува.

Најсмртоносните земјотреси

Кога се гледаат најсмртоносните земјотреси што се случиле во 21 век, исто така нема јасно зголемување на нивниот број.

Влијанието на климатските промени

Многу студии покажаа дека климатските промени можат да влијаат врз земјотресите. Имено, поради затоплувањето на атмосферата, глечерите се топат, така што во некои копнени области оптоварувањето им се намалува и земјата се крева. Сè поголеми количини вода завршуваат во морињата и океаните и на тој начин се прераспределува притисокот врз Земјината кора.

На пример, една студија го анализираше придонесот на топењето на глечерите во земјотресот од 7,8 што се случил на Алјаска во 1958 година. Тој земјотрес ослободил 30 милиони кубни метри карпи и предизвикал масивно лизгање на карпата што ги погодила водите на заливот Гилберт и го предизвикала најголемото цунами досега регистрирано во светот.

Земјотресот се случил во јули, кој е најтоплиот месец на Алјаска. Во исто време, 1958 година била најтоплата година од 1944 година. Авторите на студијата процениле дека топењето на глечерите за 2 отсто ја зголемило веројатноста да се случи овој земјотрес.

Климатските промени влијаат и врз распределбата на врнежите. Во некои делови од светот се почести сушите, а во други обилните дождови.

Едно истражување покажа дека периодот на суша од 2011 до 2015 година во Сиера Невада резултирал со издигнување на планините за речиси 2 сантиметри, додека околу 46 кубни километри вода испарувале од земјата.

Извор: Index.hr
Фото: Freepik