Одеднаш стана прифатливо да се каже дека ковид е - или наскоро ќе биде - како грип. Голем број експерти велат дека ковид е во истата област, па дури и помал, како и ризикот од грип. Тројца истакнати експерти за јавно здравје ја повикаа владата да препознае „нова нормала“ во која коронавирусот САРС-КоВ-2 е само еден од неколкуте циркулирачки респираторни вируси, меѓу кои се грип, респираторен синцицијален вирус (RSV) и други вируси.

Крајната состојба на оваа пандемија навистина може да биде онаа во која ковид ќе изгледа како грип. Двете болести, на крајот на краиштата, се предизвикани од опасен респираторен вирус што се јавува во сезонски циклуси. Но, би предложил поинаква метафора за да ни помогне да размислиме: „новата нормала“ ќе пристигне кога ќе признаеме дека ризиците од ковид станаа повеќе во согласност со оние од пушењето цигари - и дека многу смртни случаи од ковид, како и многу смртни случаи предизвикани од пушењето, се поврзани и може да се спречат со една интервенција.

Најголемиот извор на опасност на пандемијата се претвори од патоген во однесување. Изборот да не се вакцинирате против ковид е во моментов модифициран здравствен ризик на исто ниво со пушењето, кое убива повеќе од 400.000 луѓе секоја година во САД. Ендрју Нојмер, професор по јавно здравје во УЗ Ирвин, вели дека ако ковид продолжи да претставува причина за неколку стотици илјади смртни случаи секоја година - „реалистичко најлошо сценарио“, што го нарекува тој - тоа ќе ги избрише сите добивки во очекуваниот животен век што ги добивме од напорите за спречување на пушењето во последните две децении.

Без претерување, вакцините против ковид се меѓу најбезбедните и најефикасни терапии во целата модерна медицина. Невакцинираниот возрасен има неверојатни 68 пати поголеми шанси да умре од ковид отколку вакцинираниот. Сепак, широко распространето колебање за вакцинирање во САД предизвика повеќе од 163.000 смртни случаи што можеа да се спречат.

Бидејќи премалку луѓе се вакцинирани, брановите на ковид сè уште ги преплавуваат болниците - попречувајќи ги рутинските медицински услуги и доведуваат до илјадници изгубени животи од други состојби.

Земјите како Данска и Шведска веќе прогласија крај на ковид. Тие самоуверено го прават тоа не затоа што вирусот повеќе не циркулира или затоа што го постигнале митскиот колективен имунитет од природна инфекција; тие едноставно вакцинирале доволно луѓе.


Кампањите за јавно здравје мора да се пресметаат со многу тешката задача за промена на однесувањето на луѓето. Напорите против пушењето, на пример, се обидоа да ги поттикнат добрите здравствени избори и да ги дестимулираат лошите, без разлика дали тоа е преку готовински плаќања за луѓето што се откажале од цигарите, ужасните визуелни предупредувања на кутиите цигари, даноците, зоните без чад или забраните за пушење од страна на работодавците. Во текот на изминатите 50 години оваа крстоносна војна многу бавно, но постојано ги поттикна промените. Во тој процес се избегнати стотици илјади смртни случаи од рак на белите дробови.

И со ковид случајно се стремевме со поттикнувања однесување за да ги претвориме колебливите да се вакцинираат. Владите и бизнисите воведоа лотарии и бесплатни пива. Некои корпорации, универзитети, системи за здравствена заштита и локални јурисдикции имплементираа задолжително вакцинирање.

Ова е местото каде што „новата нормала“ на ковид може да наликува на нашата повеќедецениска битка со цигарите. Не треба ниту да очекуваме дека секој тврдоглаво невакциниран ќе се вакцинира следната зима, ниту да очајуваме дека никој од нив никогаш нема да се премисли. Наместо тоа, да прифатиме дека можеме да напредуваме полека и со значителен напор. Со временската рамка за вакцинација која се протега со години, нашето трпение за ограничувања, особено за веќе вакцинираните, ќе биде многу ограничено. Но, постои средина. Цигарите не се забранети целосно - всушност, повеќето држави ги штитат пушачите од дискриминација на работното место - но почнати се кампањи на општествено дестимулирање на нивната употреба.

При споредбата на отпорноста на вакцините и пушењето се чини дека се занемарува очигледна и важна разлика: ковид е заразна болест, а употребата на цигари не е. Многу пандемични ограничувања се засноваат на идејата дека однесувањето на секој поединец може да претставува директен здравствен ризик за другите.
Луѓето што се вакцинираат не се заштитуваат само од ковид; тие го намалуваат ризикот од пренесување на болеста на оние околу нив, барем за одреден временски период. Дури и за време на бранот на омикрон-варијантата, тој заштитен ефект беше значаен: лицето што примило вакцина има 67 отсто помала веројатност да биде позитивно на вирусот отколку невакцинирано лице.

Ковид веројатно ќе остане водечки убиец одреден период, а некои академици сугерираат дека пандемиите завршуваат само кога јавноста ќе престане да се грижи. Но, не треба да заборавиме на најважната причина зошто коронавирусот не е како грип - никогаш не сме имале олку ефикасни вакцини во претходните епидемии на грип.

Автор: Бенџамин Мејзер
Извор: The Atlantic
Фото: Freepik