Хотелскиот комплекс „Халудово“, т.н. Лас Вегас на југословенскиот туризам и најлуксузна туристичка дестинација во тоа време, имал прилично лоша судбина.
Двата поранешни суперлуксузни хотели „Палас“ и „Тамарис“, лоцирани во непосредна близина на Малинска на островот Крк, сега се целосно уништени, како и нивната околина. Денес, хотелот „Палас“ го гледаат и го фотографираат воодушевени туристи кои тешко можат да поверуваат дека некогаш било врвно парче архитектура од втората половина на 20 век, а од „Тамарис“ остана само дел - остатокот е урнат.
„Халудово“ остана познат по деловната соработка со Боб Гучионе, сопственик на еротското списание „Пентхаус“ и голем број казина во Западна Европа во тоа време, иако идејата и проектот за хотелскиот комплекс биле планирани пред Гучионе да пристигне на Крк.
- Проектот „Халудово“ бил замислен на крајот од 60-тите години, пред договорот со сопственикот на „Пентхаус“ за изградба на казино за богати туристи, пред сѐ, Американци. Таа работа не траела долго, околу една година, бидејќи Гучионе не донел доволно американски туристи - раскажува д-р Мелита Чавловиќ, професорка на Архитектонскиот факултет во Загреб.
Боб Гучионе за медиумите изјавил дека проектот за казино бил негов придонес за „светски мир“ и разбирање меѓу луѓето. Нему му одговарало водењето бизнис со социјалистичката компанија „Бродокомерц“, која инвестирала најголем дел од парите.
- Работничкиот совет е смешен. Тие се согласија на сè што сакавме да направиме. Ги проширија правилата колку што можеа за да нè пуштат да влеземе. Југословените и јас сме навистина идеолошки сродни души - изјавил Гучионе за медиумите во тоа време и инвестирал 45 милиони долари во градежништвото и половина милион во маркетинг.
Хотелот бил изграден во рок од четири години и бил отворен заедно со казиното во 1972 година. Заедно со архитектурата на Борис Магаш, имало и градинарски скулптури од Франо Кршиниќ.
Архитектот Борис Магаш и неговите колеги го дизајнирале туристичкиот комплекс „Халудово“ кај Малинска во раните 70-ти години, во време кога во Хрватска и Југославија веќе биле тестирани различни модели на туристичка архитектура. Архитектите уживале уникатен степен на авторска слобода.
Борис Мегаш во „Халудово“ изградил поетска и модерна симулација на фиктивен историски град.
Денес само остатоци од раскошот
Во „Халудово“ денес се гледаат остатоци од раскошот - теписи, модерни лустери од 70-тите, базен, коктел-бар, кугларница, висечки градини, остатоци од базен со златни рипки, уреден пристап до плажата оддалечена педесетина метри, здравствен дом, сауни и салони за масажа и разубавување.
До трошната зграда на хотелот се наоѓа и рибарско село кое е во добра состојба и повремено се користи.
- Покрај овие главни елементи, архитектот Дарко Турат дизајнирал и „рибарско село“. Целиот комплекс се наоѓал во богат парк со локална вегетација. Таков разновиден туристички комплекс било тешко да се најде каде било во светот. Самата архитектура била амбициозна, претенциозна, во некои аспекти дури и монументална - вели д-р Чавловиќ.
- Главниот хотел, кој и денес најмногу се појавува во медиумите, имал огромно лоби кое било централна точка на целиот комплекс и можело да се нарече катедрала на туризмот. Лобито било поврзано со разни други објекти: огромна тераса со надворешен базен кој лебдел како брод над зеленилото и морето, голема кугларница на долниот кат и затворен базен. Овој простор е архитектонски интересен затоа што е покриен со „пловечки облак“ од расфрлани бетонски покриви, меѓу кои сонцето допирало до внатрешноста - раскажува Мароје Мрдуљаш.
Тогашните медиуми известувале дека „Халудово“, на почетокот на своето работење, дневно трошел сто килограми јастог, пет килограми кавијар и неколку стотици шишиња шампањ. Наводно и еден од базените бил исполнет со шампањ.
Луксузот не траел долго
Во периодот на својата најголема популарност, „Халудово“ бил домаќин на многу различни гости. Таму летувал и ирачкиот диктатор Садам Хусеин, кој останал запаметен по бакшишот од две илјади долари што ѝ го дал на една од хостесите, како и премиерот на Шведска, Олоф Палме. Во 1974 година Иво Врховец, градоначалникот на Загреб, а тука престојувале и бизнисмени од Калифорнија кои биле заинтересирани за соработка.
Но, луксузот не траел долго. Една година по отворањето, во 1973 година, туристичкиот комплекс речиси банкротирал. Боб Гучионе доживеал деловен неуспех и излегол од проектот во судска постапка со „Бродокомерц“. Почина во 2010 година во сиромаштија. Во екот на неговата деловна моќ, тој имал 400 милиони американски долари.
По реализацијата, проектот предизвикал спротивставени мислења и контроверзи. Додека некои ги фалеле амбицијата и формалните експерименти, имало мислења дека тој бил поврзан со блискоисточните американски амбасади, кои во тоа време имале негативна конотација во културните кругови. И покрај овој луксуз, комплексот не бил ограден, туку бил слободно достапен, вклучувајќи го и долгиот крајбрежен дел со плажи.
Денес сопственик е руски олигарх
Токму ова преплетување на ексклузивност и демократија било специфичноста на „Халудово“, секој можел да си најде место за себе, од светски познатите и моќните до локалните жители. Ваквото сценарио тешко може да се повтори во современиот туризам, но факт е дека еден ваков комплекс се распаѓал поради тоа што не можел да биде одржлив од културен, социјален, па и економски аспект.
Денес, „Халудово“ е во приватна сопственост. Сопственик на комплексот е рускиот олигарх со ерменско потекло Ара Абрамјан, кој повремено летува во зачуваното „рибарско село“ со своето семејство.
Проблемот со враќањето на правата на „Халудово“ не би можел да се реши – инвеститорот сака хотелското одморалиште да има приватна плажа. Според Законот за поморски ресурси и поморски пристаништа од 2023 година, секоја плажа мора да биде достапна за сите под еднакви услови. Плажи за специјална намена можат да имаат само здравствени установи - како што е болницата за рехабилитација во Ровињ - или може да бидат нудистички плажи.
Очигледно, „Халудово“ останува губитник во коцкањето на покојниот Боб Гучионе, актуелните власти и сопственикот Ара Абрамјан.
Извор:
Index.hr
Фото:
Wikipedia