Според релевантни извори, религиозноста кај Словенците е помала отколку кај другите народи од поранешна Југославија. Од 57 до 60 отсто од Словенците се декларираат како католици, но само 20-30 отсто се сметаат себеси за религиозни. Исто така, во Словенија сè помалку парови (30-40 отсто) одлучуваат да се венчаат во црква.

- Во Хрватска повеќе од 80 отсто од населението се декларираат како католици, 70-75 отсто се сметаат за религиозни, а 55-60 отсто од паровите одлучуваат да се венчаат во црква.

- Во Србија и Република Српска 80-85 отсто од населението се декларираат како православни, 50-60 отсто се сметаат себеси за религиозни, а 60-70 отсто одлучуваат да се венчаат во црква.

- Повеќе од 90 отсто од Бошњаците се декларираат како муслимани, а 75-80 отсто се сметаат себеси за религиозни.

- 70-75 отсто од Црногорците се декларираат како православни, а 60-65 отсто се сметаат за религиозни.

- Македонците претежно се идентификуваат како православни, а 50-60 отсто се сметаат себеси за религиозни.

- Мнозинството од косовските Албанци се муслимани, а 80-90 отсто се сметаат себеси за религиозни.

Се поставува прашањето зошто Словенците се најмалку религиозни ако делеле добар дел од поновата историја со другите југословенски народи. Треба да се има предвид дека во СФРЈ се промовираше атеизам и секуларност, а не религиозност.

Просветителство

Ако одиме малку подалеку во историјата, една од причините може да биде тоа што Словенија имала релативно долга традиција на секуларизам и либерализам, која датира од 19 век, кога таму почнале да се развиваат силни движења на просветителството и националната еманципација. Во овие движења религијата често се гледала како нешто што му припаѓа на минатото и на конзервативните општествени структури.

Урбанизација

Друга причина може да биде тоа што Словенија имаше релативно висока стапка на урбанизација и индустријализација во споредба со другите југословенски народи. Истото важи и за економскиот просперитет, кој е во корелација со пониска религиозност, а Словенија отсекогаш беше водечка во овој поглед.

Протестантизам

Една од причините може да биде фактот што протестантската традиција во Словенија има длабоки корени, кои датираат од времето на реформацијата во 16 век. Тогаш Примож Трубар, словенечки протестантски реформатор, одиграл клучна улога во ширењето на протестантството и печатењето на првите книги на словенечки јазик.

Образование

Тука доаѓаме до влијанието на образованието. Словенците биле првиот народ што масовно се описменил, првенствено благодарение на споменатото влијание на протестантската реформација и раниот развој на печатењето на народен јазик.

Денес Словенија има добро развиен образовен систем, а поквалитетното образование често се поврзува со пониско ниво на религиозност.

На пример, податоците покажуваат дека словенечките ученици редовно постигнуваат натпросечни резултати на тестовите ПИСА, за разлика од хрватските, бошњачките, македонските и српските ученици кои постигнуваат просечни и потпросечни резултати.

Национален идентитет

Синиша Зриншчак, професор по социологија на Правниот факултет во Загреб, вели дека сите горенаведени фактори се валидни, но посочува дека истражувањата покажуваат дека најважен фактор е силата на влијанието на религијата врз формирањето и одржувањето на национален идентитет.

- Имено, меѓу религиозноста и другите фактори, како што се писменоста, образованието и просперитетот, постои корелација, но не и недвосмислена и силна врска. Јазикот одиграл главна улога во поделбата на идентитетот, што според мене, е најважниот фактор - вели Зриншчак и додава дека е интересно да се забележи дека Словенците, кои секоја година правеле испитувања на јавното мислење, почетокот на растот на религиозноста го забележале во 1978 година.

- Растот беше забележан порано во Словенија отколку во Хрватска. Словенечките социолози тоа го објаснуваат со кризата на социјализмот. Тоа беше знак и нуспојава на таа криза. Потоа дојде до пад и тренд на секуларизација, кој отсуствуваше во Хрватска токму поради историската улога на Католичката црква во одржувањето посебен национален идентитет. Поради војната, улогата на Католичката црква беше дополнително зајакната со договорите со Светата столица, веронауката во училиштата и општата позиција на Католичката црква во Хрватска е многу посилна отколку во Словенија - вели Зриншчак.

Црквата не успеала да се наметне во Словенија

Божо Репе, професор по современа словенечка историја на Филозофскиот факултет во Љубљана, вели дека сите горенаведени фактори се релевантни. Сепак, тој смета дека вреди да се истакне и културната борба што се води во Словенија од крајот на 19 век, а која се совпадна со појавата на политичките партии.

- Тогаш, Католичката црква почна да го губи апсолутниот примат во општеството и неуспешно се обиде да го воспостави принципот дека само католик може да биде вистински Словенец. Ова предизвика остра поделба меѓу либералниот и конзервативниот дел од општеството. Оваа културна борба беше обновена по независноста на Словенија, но црквата само делумно успеа да ги врати позициите од времето меѓу двете светски војни. Со други зборови, Католичката црква во Словенија не го постигна она што го постигна во Хрватска, Полска или Унгарија - вели Репе.

Лошата репутација на црквата во Словенија

Католичката црква во Словенија со дел од своите постапки доби негативен углед.

- Католичката црква во Словенија функционира неформално како државна црква и покрај уставната и правната еднаквост на сите цркви. Не само со поддршка на десницата, туку и со премолчена согласност на лево-либералната политика. Таа доби важна улога во јавните медиуми, но не успеа да навлезе во училиштата до тој степен како, на пример, во Хрватска. Во словенечките училишта нема веронаука. Таа успеа да го врати најголемиот дел од имотот, вклучително и најубавите шуми и природни знаменитости. За ова беше спречен референдум, а мнозинството граѓани, вклучително и верниците, не го поддржаа ова враќање. Покрај тоа, таа се вклучи и во т.н. казино-капитализaм, а долговите ѝ ги остави на државата со оглед на тоа што мариборската бискупија банкротира. Исто така, раководството на словенечката католичка црква се покажа како крајно конзервативно. Тука е и прашањето за педофилија и слично. Накратко, Католичката црква како институција во Словенија има многу лоша репутација, што ги одбива верниците, делумно дури и во селата, каде инаку има најголемо влијание - објаснува тој.

Репе додава дека значајна улога во намалувањето на религиозноста одиграле и движењата за еманципација на жените и денешното силно граѓанско општество, кое во последните години се обнови. Репе смета дека на трендот на секуларизација влијаат и некои фактори како словенскиот прагматизам и одбивањето, особено кај помладите генерации, некој да им се меша во животот.

Извор: Index.hr
Фото: Freepik