Зошто сè уште е толку тешко земјите да го затворат родовиот јаз во платите?

„Во Исланд незаконски е жените да земаат пониска плата од мажите!“ - беа главните насловни страници во весниците во јануари.

Но реалноста е дека во повеќето земји е нелегално да се плаќаат жените помалку од мажите. Од Руската Федерација до Руанда, тоа е против законот. Повеќето народи веќе неколку децении имаат воспоставено некоја форма на постоен закон за антидискриминација.

Но глобалниот лидер на консултантската компанија „Мерсер“, мултинационална група на клиенти, Пат Малиган, на говорот во Давос упати фрустрирачки наоди од последниот извештај на Светскиот економски форум.

Резултатите покажуваат дека одиме наназад кога станува збор за родовата еднаквост во здравството, образованието, политиката и работното место, првпат од 2006 година. Според пресметките на СЕФ, просечниот јаз од 32 отсто (зголемен од 31,7 отсто) сè уште останува.

Последниот радикален чекор од Исланд е дека земјата се обидува да го намали овој јаз. Она што го прави планот на Исланд поинаков е тоа што вработените повеќе не мора да докажуваат дека се недоволно платени - останува нивниот шеф да докаже дека ги плаќа работниците исто.

Но дали ова е навистина толку радикално?

„Повеќето земји имаат еднакви закони за плата: Велика Британија ги основала во 1970 година“, вели Дафне Ромни, еден од водечките адвокати на Велика Британија.

Иако повеќето земји им дозволуваат на работниците да преземат акција против работодавците, проблемот е во тоа што се потребни многу години за да се стигне до суд, а камоли да се дојде до точка на компензација.

„Исланд направи да биде кривично дело ако работодавците не преземат акција доколку има нееднаква плата“, вели Дафне Ромни.

Зошто овој модел не може да функционира на друго место?

„Мислам дека е многу радикално, но да бидам искрена, мислам дека нема да функционира во Велика Британија. Новите регулативи за јаз во платите ќе важат само за 34 отсто од вработените, т.е. за фирми со повеќе од 250 вработени“, вели Ромни.

Таа зборува за законот во Велика Британија од 2016 година, што бара сите поголеми фирми, околу 9.000 компании, да ги пријават своите податоци за плати. Идејата е да се добијат податоци за големите фирми и тие да бидат предмет на јавен надзор.


Дали постојат други земји што ќе се обидат со друг пристап?

Професорот Сара Каплан, директор на Институтот за род и економија на Универзитетот во Торонто, укажува на уште еден модел што му претходи на исландскиот модел - Канада, која прави чекор кон затворање на јазот.

Политиките во Онтарио и Квебек, на пример, се фокусираат на еднаква плата за еднаква работа и еднаква плата за работа со еднаква вредност. Во Онтарио, законот за фер работни места вклучува широк спектар на нови закони; од обезбедување одредба за работници кои се сомневаат дека не добиваат еднаква плата до прегледување на забраната работодавците да ги принудат вработените да носат високи потпетици.

„Иако е понапредно од обемот на законодавството на Исланд, во Исланд има казни, што ги нема во Канада“, вели Каплан.

Дури и во Америка, некои држави, како Масачусетс, им забранија на компаниите да ги прашуваат кандидатите за нивната претходна плата.

Ричард Ривс, висок соработник на Институтот „Брукингс“, кој ги проучува разликите во платите во различни индустрии и земји, вели дека иако Исланд е на самиот раб на реформите, не е мудро да се претпостави дека политиките на една земја можат да се применат на друго место.

„Овде постојат корисни лекции, вклучувајќи го и тоа дека родовата еднаквост не се случува сама по себе“, вели тој.

Истражувањето на Ривс сугерира дека јазот ќе се намали само со фундаментално менување не само на организациските практики туку и на културните претпоставки за соодветните улоги на мажите и жените на работното место и дома. „Жените продолжуваат да жонглираат меѓу семејниот и работниот живот, што влијае врз нивната заработувачка и нивниот напредок“, вели тој.

Исланд девет години по ред има најблизок јаз меѓу родовите. Според податоците од ЕУ, Исланд е светски лидер во вклучувањето на жените во работната сила: учеството било над 80 отсто во 2017 година. Ова го рангира Исланд не само на врвот на сите слични земји туку и е на највисоко место од сите ОЕЦД-земји.

Професорката по родови студии на Универзитетот во Исланд, Торгердур Еиндардотир, вели дека силното движење на жените и огромниот притисок од феминистичките групи стојат зад политичката волја во Исланд, со цел брзо да се воведат серија радикални мерки во родовите прашања, како што се породилно отсуство за таткото и родови квоти.

Таа смета дека пошироката исландска култура претставува значаен фактор што придонесува. „Постои историско наследство на силни жени кои ги инспирираат другите жени“, вели таа.

На некои места родовиот јаз малку се смени. Извештај од 2016 година покажа дека работниците со полно работно време во Северна Ирска заработуваат во просек 3,6 отсто повеќе од нивните машки колеги. Ова може да било предизвикано од поголем дел од жените што работат во јавниот сектор, што е подобро платен од еквивалентите во приватниот сектор.