Нова теорија сугерира дека мислиме дека нашиот однос кон природната средина е сличен на социјална размена, што води до верување дека еко-пријателското однесување може да го компензира „штетното“ однесување.
Но, за разлика од грешките што ги правиме со пријателите, еколошкиот печат што го оставаме не може да се поправи.
Истражувањето открива како рекламните агенции, политичарите и економските системи си играат со психологијата „климатска компензација“, која наводно поттикнува поодговорен и порационален пристап.
Шведските психолози излегоа со теорија за да објаснат зошто ѝ штетиме на природата дури и кога се обидуваме да ја третираме добро. Според истражувачите, практично е невозможно да се следи еколошкото влијание на секоја од нашите акции, па затоа одиме кон ментално правилен принцип за да го процениме нашиот зелен отпечаток. Но, научниците велат дека проблемот е што овие вродени, интуитивни пресудувања еволуирале за да се справиме со социјалната интеракција, каде што морално праведните и неправедните одлуки можат да го натераат човек да се откаже или од едната или од другата.
- Реципроцитетот и рамнотежата во општествените односи се од фундаментално значење за социјалната соработка, а со тоа и за опстанок, така што човечкиот мозок стана специјализиран преку природна селекција за пресметување и барање на овој баланс. Но, кога ова ќе се примени на климатските промени, ова социјално размислување на „давање и земање“ води до заблуда дека „зелениот“ избор може да компензира за сето она неодржливо - вели Патрик Сорквист, професор по психологија на животната средина на Универзитетот „Гавле“ во Шведска.
Во реалноста, целата потрошувачка предизвикува постојана еколошка штета, а зелените опции во најдобар случај се помалку штетни, а не обновливи.
- Не можете да се смирите со животната средина. Одењето на Карибите ќе ѝ направи огромно оптоварување на животната средина, без оглед на тоа колку понеделници ќе се откажете од месото - вели Сорквист.
Дури и еко-пријателското однесување може да биде штетно
Верувањето во „климатската компензација“ сепак е распространето. Истражувањата покажуваат дека кога таканаречените „еко-пријателски“ елементи се додаваат во збир на „конвенционални“ предмети, луѓето веруваат дека влијанието врз животната средина е непроменето, дури и намалено.
- На пример, некои групи откриле дека луѓето интуитивно мислат дека товарот на природната средина од хамбургер или органско јаболко во комбинација е помал од товарот на животната средина само со хамбургер - истакнува Сорквист.
Ова нè води да извршуваме брзи поправки за да ја ублажиме нашата вина.
- Луѓето може да купат дополнителни намирници само затоа што се етикетирани како еко; мислат дека можат да го оправдаат авионското патување на одмор со тоа што ќе одат на работа со велосипед или дека можат подолго време да се тушираат затоа што ја намалиле температурата на водата. А пак компаниите, па дури и нациите, тврдат дека ги балансираат емисиите на стакленички гасови со садење дрвја или плаќање загуби од јаглерод преку Шемата за тргување со емисии на Европската Унија. Во меѓувреме, најдоброто нешто за животната средина е ние целосно да го намалиме нашето консумирање - вели Сорквист.
Според истражувачите, построгите закони на маркетиншки уреди и задолжителната процена на производите од јаглерод би можеле да бидат начин за подобро насочување на однесувањето на луѓето, компаниите и нациите од еколошки штетните дејства преземени во име на климатската компензација.
- Термините како „еко-пријателски“ или „зелено“ го поттикнуваат гледиштето дека предметите со вакви етикети се добри, а не помалку лоши за животната средина - вели коавторот д-р Линда Лангеборг.
- На пример, хамбургер што е „
климатски компензиран“ може да ги измами луѓето да веруваат дека јадат вечера што не предизвикува оптоварување на животната средина. Наместо тоа, на потрошувачите треба да им дадеме брзи повратни информации за тоа колку еко-етикетираните производи го зголемуваат влијанието врз животната средина од она што го купуваат. На пример, системите за самоскенирање во супермаркетите би можеле на клиентите да им дадат акумулирано процесирање на јаглеродни отпечатоци за производите што ги купиле - предлага таа.