Сигурно сте почувствувале длабока тага во одреден момент од животот за личност која починала, а сте ја познавале само преку медиумите. Психолозите објаснуваат зошто е тоа нормално.

Во јуни 2009 година смртта на Мајкл Џексон го шокира светот. Неговиот погреб привлече илјадници луѓе, а директниот пренос на погребот го следеа милиони луѓе во светот. Во 1997 година илјадници луѓе се собраа да ѝ оддадат почит на принцезата Дијана на нејзиниот погреб и за време на погребната поворка.

Истиот феномен се повтори со личности како Џон Ленон, Нелсон Мандела, Елвис Присли и многу други. Ако некој од нас си го врати филмот наназад, веројатно ќе се сети на момент кога сме биле погодени од смртта на позната личност, пишува Моника Пакон-Басало од Универзитетот во Навара.

Зошто чувствуваме дека ни се блиски познатите личности?

Можеби сте се запрашале зошто се чувствуваме толку поврзани со некој што не го познаваме лично. Од психолошка гледна точка, постојат неколку хипотези кои можат да помогнат подобро да се разбере ова прашање.

Првото објаснување лежи во социјалната поврзаност и парасоцијалноста. Парасоцијалноста се однесува на едностраната врска што една личност може да ја развие со славна личност преку медиумите. Во последниве децении бариерите што некогаш нѐ спречуваа да дознаеме детали за животот на нашите омилени познати личности се намалија.

Користењето на социјалните мрежи и можноста за пристап до информации „од прва рака“ преку нивните лични профили прави да се чувствуваме „поблиски“ со овие јавни личности. Дури и кога гледаме лошо направена папарацо-фотографија од моментот што треба да биде приватен или кога слушаме за нивните семејни проблеми или разводи, нашето субјективно чувство на блискост се зголемува. Ова нѐ води до идејата дека овие познати личности се човечки суштества како нас.

Освен тоа, кога многу луѓе го споделуваат ова чувство на блискост, смртта на славна личност може да предизвика „ефект на емоционална зараза“, во кој туѓите емоции и емоционални состојби влијаат врз нашите. Оваа емотивна врска ја потврдува важноста на таа славна личност во нашите животи и нè зближува со оние што исто така доживуваат загуба. Покрај тоа, ова чувство се заснова на заеднички културни врски.

Познатите личности често претставуваат вредности, моменти или достигнувања кои се културно значајни. Нивното влијание го надминува личното и станува дел од колективната култура. Загубата на една културно значајна личност нè соочува со здраво чувство за загуба и потсетување на смртноста во поширок културен контекст.

Идентификација и проекција

Не само што чувствуваме површна блискост заснована на информации од прва рака со овие познати личности, туку тие често стануваат наши примери, како што истакнува психологот Алберт Бандура.

Оваа перспектива значи дека луѓето се идентификуваат со познатото, проектирајќи ги нивните сопствени желби, аспирации и емоции врз нив. Кога славна личност умира, таа идентификација и проекција може да предизвикаат болка слична на онаа што би ја чувствувале кога ќе изгубиме некој што го познаваме, создавајќи вистинско чувство на тага.

Освен тоа, додека се потсетуваме на личните спомени, сфаќаме дека овие познати личности оставиле трага во нашите животи. Нашите спомени се испреплетени со моментите што ги „споделуваме“ со овие јавни личности, без разлика дали преку сериите во кои глумеле, концертите на кои сме сакале да присуствуваме или преку лични настани што ги поврзувавме со нив.

Животот станува огледало на нашиот сопствен раст и развој, нашите искуства, радости и тешкотии со кои сме се соочиле. Смртта на некого што го сметаме за близок и за пример нè соочува со сопствената смртност и нè тера да размислуваме за кревкоста на животот.

Чувство на беспомошност

Беспомошноста е вообичаено чувство кога се соочуваме со огромни трагедии. Се чувствуваме неспособни да направиме значајна разлика, што може да доведе до емоционално исклучување како еден вид механизам за справување.

Сепак, ова чувство доаѓа и од нашата културна заедница, каде што гледаме дека како човештво во целина се соочуваме со многу ограничувања.

Затоа, свесни сме за оваа сурова реалност, затоа на болката најчесто ѝ пристапуваме од подлабока и полична перспектива. Без средства за соочување со овие сложени односи, ние тежнееме да се фокусираме на поинтимните и позначајни аспекти од нашите животи.