Дебатата за потеклото на ковид-19 отсекогаш била жешка тема, а во денешно време повеќе изгледа како тепачка отколку како научна дебата.
Некои велат дека нултата точка на пандемијата бил пазарот на живи животни во Вухан, Кина. Други тврдат дека САРС-КоВ-2 (коронавирусот што предизвикува ковид-19) излегол од блиската лабораторија која проучувала слични вируси. И двете се веродостојни сценарија.
Застапниците на пазарната хипотеза се агресивно гласни во последниот период. Во август 2024 година анонимен уредник во водечки медицински журнал зборувал за „потребата од поткрепување на алтернативните хипотези“ и „идеи кои се повеќе во согласност со популарните филмови“.
Во еден коментар во друго списание се жалел дека научниците биле малтретирани поради отфрлање на хипотезата за истекување на вирусот од лабораторија. Истиот човек потоа нападнал помлад истражувач кој ја фаворизирал таа хипотеза.
Точно е дека вирусот бил присутен на пазарот во Вухан. Примероците собрани од тезгите и од одводите на почетокот на јануари 2020 година содржат генетски материјал САРС-КоВ-2. Неодамнешната анализа на овој материјал, објавена во списанието „Клетка“, покажува дека заедничкиот предок на вирусите на пазарот бил заедничкиот предок на целата пандемија.
Тоа звучи привлечно, додека не сфатите дека сите овие примероци се собрани неколку недели по почетокот на пандемијата и ниту еден не потекнува од живо животно. Неодговорно, не биле собрани примероци пред да се затвори пазарот и да се уништат животните. Затоа повеќето научници овие најнови резултати ги сметаат за сугестивни, а не за дефинитивни.
Недостигот на примероци од животни е проблем. Никој не верува дека овој вирус потекнува од Вухан. Природните резервоари на коронавируси слични на САРС се во лилјаци и не се пронајдени заразени колонии на 1.500 километри од градот. Значи вирусот е донесен на пазарот. Сепак, не е пронајден во синџирите за снабдување со животните што се продаваат таму.
Може ли некое лице наместо животно да го донело вирусот на пазарот кон крајот на 2019 година? Тоа е сосема можно. Многу од вирусите во близина на основата на древното дрво на вирусот САРС-Ков-2 дошле од луѓе без врски со пазарот. Неколку, вклучително и кластерот од провинцијата Гуангдонг, не биле ни од Вухан.
И покрај многуте несигурности и неодговорени прашања, би било многу полесно да се прифати хипотезата за пазарот доколку пандемијата започнала во еден од стотиците (или можеби илјадници - се чини дека никој не знае со сигурност) други кинески градови што имале слични пазари во 2020 година. На крајот на краиштата, избувнувањето на оригиналниот коронавирус САРС во 2002 година (многу близок роднина на САРС-КоВ-2) започнал на пазар на кој се продаваат мачки и други животни во градот Гуангдонг.
Сепак, епицентарот на пандемијата на ковид-19 беше на помалку од 20 километри од истакнатата кинеска лабораторија за истражување на коронавирусот, Институтот за вирологија во Вухан. Тоа е извонредна коинциденција и потребни се убедливи докази дека пазарот е изворот (или дека лабораторијата не е) за да се отфрли. Доказите што ги имаме едноставно не се толку силни.
Нема докази - барем не дека кинеските власти споделиле - оти вирусот бил присутен во Институтот за вирологија во Вухан, иако имало присуство на некои блиски вируси.
Научниците од Институтот биле на експедиции за лов на коронавирусот на места како што е Гуангдонг. Научниците од Центарот за контрола и превенција на болести во Вухан - на само пет минути пешачење од пазарот - исто така правеле свои експедиции. Постои очигледен и веродостоен алтернативен пат до првиот човечки случај.
Сепак, уште во март 2020 година, идејата дека лабораторија е вклучена на кој било начин веќе се отфрла како теорија на заговор. Пред две години, еден од најстрогите поборници за пазарната хипотеза тврдел дека неговото најново истражување ја отпушта идејата дека вирусот избегал од лабораторија. Авторот на новата анализа во журналнот „Клетка“ вели дека алтернативните објаснувања се „фантастични“ и „апсурдни“.
Кого треба да придобие сиот овој „хаос“? Не научниците кои можат да ги читаат истражувачките трудови, да ги забележат предупредувањата и да донесат сопствени процени. Не политичарите кои зазедоа идеолошки став по ова прашање, особено во САД. А не и разузнавачките агенции за кои многумина веруваат дека се нашата најдобра надеж за да дојдеме до вистината.
Значи сè уште не знаеме како започна пандемијата на ковид-19. Но, знаеме дека прашањето е важно и дека треба да се охрабрува дебатирањето, а не да се задушува.
Извор: medicalxpress.com
Фото: Freepik