Низ албанските села и планински долини се наоѓаат стотици илјади бетонски бункери. Тие биле изградени во периодот од 60-тите до 80-тите, за време на комунистичката влада на Енвер Хоџа. Албанија имаше бурна повоена историја, отуѓувајќи ги сите свои потенцијални сојузници во текот на три децении - прво Југословените, па Советите, а потоа и Народна Република Кина во серија на дипломатско и идеолошко расколништво. Стравувајќи од инвазија од Југославија, Грција, НАТО, па дури и од поранешниот сојузник СССР, Хоџа бил убеден дека наместо да се потпре на партизанската тактика што ја ослободи Албанија од Втората светска војна, треба ја држи целата земја. Така, Хоџа тргнал на политика на „бункеризација“ со која биле изградени стотици илјади бункери низ целата земја. Наместо да се потпре на професионалната армија, секој Албанец можел да земе оружје и да се засолни во најблискиот бункер во случај на инвазија. Се разбира, до инвазија никогаш не дошло и трошоците за изградба на бункерите ги изпразниле албанските ресурси, како во материјални добра така и во часови потребни за планирање, изградба и обука за употреба на бункери.


- Имам луѓе што доаѓаат од сите места. Денес имав едно момче од Англија - вели Кек Марку.

- Ми се допаѓа мојот бункер. Блиску е до мојата куќа и можам да одам секогаш кога ќе посакам - додава тој.

Многу бункери станале пицерии, барови, па дури и хостели. Нивната употреба довела до интерес од девелоперите и дизајнерите во Албанија и во странство. Саимир Кристо, професор по архитектонски дизајн и продекан на Универзитетот ПОЛИС во Тирана, бил дел од дизајнерскиот тим на амбициозниот проект „Бед и бункер“. На проектот работеле професори и студенти и од ПОЛИС и од ФХ-Мајнц од Германија за редизајнирање на постојните бункери во хостели за појадок.

- Албанија е прекрасна земја и бункерите можат да послужат за сместување на туристите. Бункерот може да биде домаќин за различни функции, како музеј или изложбен простор. Можностите се неограничени. Економскиот потенцијал од неискористените бункери е неверојатен. Не само за создавање функционални простори што ги користат поединци, туку и поради нивниот голем број, тие можат да покажат други вредности на Албанија на меѓународно ниво - вели Саимир.

Растот на оваа „ребункеризација“ е разбирливо насочен кон туризмот - албанската економска успешна приказна во последниве години. Плодната природа на албанските бункери значи дека лесно приспособлива инфраструктура постои низ многуте природни атракции на земјата.

Сепак, одржливоста на ваквата шема во голем обем е доведена во прашање. Помеѓу раздорот од крајот на комунистичкото владеење и кризата од 1997 година, што произлегува од катастрофални нерегулирани пирамидални шеми, многу од бункерите во Албанија биле ограбени, вандализирани или уништени.

И покрај тоа, професорот Кристо е оптимист за зачувување и развој на бункерите.

- Штета е што некои од нив се уништуваат. Потребно е да се преземат мерки за нивна заштита, нивно мапирање и иницирање планови за нивно ревитализирање. Бункерите се прилично контроверзни структури поради тоа што претставувале во минатото. Сепак, успеавме да претвориме поранешни симболи на војна во симболи на мир и гостопримство - вели Кристо.