Знам како сакам да ми изгледа домот. Знам каде сакам да ми биде дневната соба, каде тоалетот, каде кујната. Имам братучед мајстор, тој ќе ми помогне да ја изградам куќата. На интернет проучив сѐ за тоа како се гради, сега можам и сам. Ќе прашам архитект да ми даде некој совет околу плочата и покривот, другото - лесна работа, сами ќе ја завршиме градбата.
Многумина од нас вака го замислуваат градењето на својата куќа, на својот дом. Со свој план, со сурфање на интернет, со муабет со соседот ѕидар... Затоа и често заглавуваат или со документацијата, или со градбата, или со инспекции... Ни одблиску не е така едноставно како што изгледа на интернет и ни малку не е лесно како што изгледа додека седиме дома и на уште необезбеден плац цртаме на која страна од куќата ќе има поголема тераса.

Не се гради куќа со еден ѕидар

За да се дојде до безбедна куќа за живеење, вели архитектот Лидија Маленкова, треба да се поминат повеќе фази, од плац, преку стручно изработен план за објектот, па сѐ до обезбедување дозвола за градба.
- Според мојата досегашна практика, клиентите што сакаат да градат сопствен дом не се доволно информирани дека треба прво да се изработи Основен проект од неколку фази и од неколку инженери, а потоа куќата да се гради според него. Најчесто мислат дека тоа го прават само мајстори според нивните идеи. Освен тоа што мислат дека со сурфање на интернет или со помош на пријателот мајстор можат сами да направат сѐ, сум имала случаи и кога позајмувале план од соседот, а потоа на проблемите им немало крај. Проблеми со стабилноста оти не направиле пресметка за сеизмика или не добиле функционално решение, казни од Општината за изградба на нелегален објект, запирање на градбата, па дури и уривање. А може сѐ да биде поедноставно затоа што инженерите сепак одвоиле пет години од животот за образование токму за сите овие работи - вели Маленкова.

Имате плац, но дали е градежна парцела?

Но, тука има и уште еден проблем. Многумина не ги знаат сите законски процедури за градба и не знаат дека не е доволно само да имаш празно земјиште.
Како и сегде, така и во Македонија постојат законски одредби според кои треба да се води секој што сака да почне градба на каков било објект, а не само на куќа.
Објектите се категоризирани во градби од прва и од втора категорија, зависно од намената, и не може да се почне со градење без дозвола за градба од соодветната институција, а тоа најчесто се општините или Министерството за транспорт и врски. Зависно од тоа каде се наоѓа парцелата за градење, потребно е да се добијат дозволи и од неколку други институции, а стручно лице да провери во Деталниот урбанистички план (ДУП) за каква намена е парцелата на која сакаме да градиме. Сѐ што почнало да се гради или се изградило без потребните дозволи се смета за незаконска градба. Кога ќе добиете дозвола за градба, мора да почнете да градите во рок од две години од добивањето бидејќи потоа, ако не сте почнале да градите, дозволата престанува да важи.

За помалку грижи појдете во лиценцирано проектантско биро

Целата процедура е сложена и подразбира многу документи, проекти, дозволи, одобренија и многу пати постапката се разликува во зависност од парцелата, објектот...
- Ако инвеститорот има сопствена парцела и сака да изгради објект, но не знае како да дојде до потребните документи од Катастар и од Општина, за според нив да се направи проектот и да се почне градбата, најдобро е да се обрати во проектантско биро. Таму најчесто имаат вработено соодветни инженери за оформување Основен проект, според кој се прави изведбата - советува архитектот Маленкова.
На архитектот прво треба да му се каже во која општина е парцелата на која се планира да се гради и кој е бројот на градежната парцела. Потоа архитектот или инвеститорот треба да извади Извод од ДУП, каде што Општината ги одредила намената и правилата за користење на таа парцела, и дури потоа може да почне проектирањето.
Според изводот од ДУП, објаснува архитектот, се знае каде е и колкава ќе биде градежната линија, односно максималниот габарит на објектот, колку ќе биде висока градбата, колкава треба да е  изградената бруто-површина, колкав број паркинг-места треба да има и низа други работи што се важни за проектирањето и од кои не смее да се отстапува за градбата да биде законска.

Кажете му ги на проектантот вашите желби, но послушајте ги и неговите совети

- Инвеститорот треба да му ги каже своите желби на проектантот, но и да ги послуша неговите совети за функционалноста на просториите, за изгледот на фасадата, поставеноста на просториите според ориентираноста на страните на светот, за материјалите за градба...- вели нашата соговорничка.
Откако ќе се заврши „фазата архитектура“, проектот му се предава на градежен инженер или статичар кој ја работи „фазата статика или градежни конструкции“ и ги прави пресметките за количината на материјали, механичката издржливост, стабилноста и сеизмичката заштита на конструкцијата.
- Најчесто заедно со сите овие фази, а за да се добие комплетен проект за предавање во Општина, се изработува проект и за водовод и канализација, кој го работи архитектот, а ако се работи за поголем објект, Општината има право да бара да се изработат и проект за енергетска ефикасност, инфраструктурен проект во случај на линеарни инфраструктурни конструкции и геодетски елаборат за нумерички податоци за градежното земјиште - вели Маленкова.

Аплицирање за дозвола за градба

Кога ќе се комплетира целосно, Основниот проект го прегледува компанија за ревизија, која го потврдува или не, давајќи соодветно мислење. Вака комплетиран, со сите инженерски фази и со сите потребни документи за аплицирање, компанијата што го работела проектот, а која мора да биде лиценцирана од Министерството за транспорт и врски, го поднесува по електронски пат до Општината во која се наоѓа парцелата.
Овој начин на почнување на градењето, појаснува Маленкова, најчесто е за објекти од втора категорија, каде што инвеститори се приватни лица и се работи за индивидуални станбени објекти со површина под 300 квадратни метри. Одредувањето на категоријата на градбата е прецизирано со Законот за градба, а според тоа се знае и дали инвеститорот е физичко или правно лице.
Со добивањето на дозволата, градбата може да почне.