Нордиските земји секогаш се на врвот на рангирањето за најсреќните земји во светот. Финска го зазеде првото место повторно, шеста година по ред, а веднаш по неа се Данска и Исланд. Но, зошто овие земји се толку среќни?
Некои велат дека тоа е затоа што се мали, хомогени и богати. Пред неколку години еден истражувачки труд сугерираше дека тоа е затоа што тие се генетски обврзани да бидат посреќни. Но, според Светскиот извештај за среќа, ваквите теории се неточни.
Дали парите имаат улога?
Да, нордиските земји се релативно богати и среќни, но не сите релативно богати нации се среќни како нив. Сингапур, една од најбогатите земји во светот, се наоѓа на 25. место, додека Саудиска Арабија, седма најбогата во светот, се наоѓа на 26. место.
Единствениот фактор поврзан со парите што треба да го разгледаме е дека нордиските земји се познати по тоа што имаат ниски нивоа на нееднаквост во приходите, но истражувачите не докажале дека тоа всушност е во корелација со високото задоволство од животот. Меѓутоа, она што тие успеале да го докажат е дека ако нееднаквоста во приходите води до недоверба, тогаш таа директно придонесува за помало задоволство од животот. Едноставно кажано, луѓето навистина мразат да се чувствуваат измамени.
Тогаш, мора да е генетиката. Дали се биолошки склони да бидат среќни?
Дури и ако одговорот на ова прашање е да, тоа ќе даде само една третина од сликата.
Науката со години ни кажува дека генетиката игра улога во објаснувањето на задоволството на луѓето од нивниот живот. Тоа е она што експертите за среќа го нарекуваат „биомаркери“ на среќата.
Сепак, истражувањата ни кажуваат дека 60 до 70 отсто од разликата во среќата меѓу луѓето е предизвикана од фактори на животната средина, така што, само преостанатите 30 до 40 отсто се припишуваат на генетиката.
Тоа што се мали и хомогени нации не значи дека автоматски се посреќни
Авторите на Светскиот извештај за среќа велат дека не успеале да покажат врска помеѓу големината на населението во една земја и задоволството од животот. Освен тоа, нордиските земји и не се баш хомогени. Околу 8 отсто од финското население е родено во странство, приближно ист процент како и во Данска, каде што 7,5 отсто се странци. Ова не е толку различно од земјите како Франција, каде што имигрантите сочинуваат околу 10 отсто од населението.
Од најсреќните земји, 10 на листата имале заеднички удел на имигранти во просек од 17,2 отсто, што е околу двојно повеќе од глобалниот просек. Други анализи покажуваат дека ефектот на етничката различност врз социјалната доверба станува неважен кога има квалитетни владини институции. И ова нè води до обврзувачкиот елемент зад нордиската среќа: довербата.
- Едноставниот одговор е да се има високи поени на сите шест варијабли - вели уредникот на Светскиот извештај за среќата, професорот Џон Ф. Хеливерл, кој 25 години работи на истражувања за среќата, мислејќи на шесте клучни индикатори за среќа: БДП по глава на жител, социјална поддршка, здрав животен век, слобода, дарежливост и корупција.
- Нордијците се на врвот кога станува збор за довербата и добронамерноста, како во рамките на нивните официјални институции така и во нивното приватно однесување - додава тој.
Првпат во 2023 година, Светскиот извештај за среќа ја процени големината на јазот во среќата помеѓу повеќе и помалку среќните половини од населението. Повисоко рангирање значи помала нееднаквост во среќата. Нордиските земји се високо рангирани во еднаквост, што значи дека нееднаквоста на среќата практично не постои. Повеќето од нивните популации се сметаат себеси за среќни.
- Излегува дека луѓето се посреќни што живеат во земји каде што јазот во среќата е помал. А каде е најмал јазот во среќата? Па, во среќните земји - вели Хеливел.
Фото: Freepik
Податоците покажуваат дека луѓето се позадоволни од својот живот во земјите каде што има институционален квалитет. Тоа обично се дели на демократски квалитет и квалитет на испорака. Последното е посилно поврзано со среќата на граѓаните, според Светскиот извештај за среќата: добри пензии, дарежливи родителски отсуства, нега за болните и инвалидите, бесплатно здравство и образование, солидни бенефиции за невработеност итн.
Квалитетните владини институции се успешни во создавањето многу ниско ниво на нееднаквост, а тоа ги прави луѓето среќни затоа што чувствуваат дека можат да им веруваат на нивните јавни институции.
Довербата е многу важна
Хеливел вели дека довербата е исклучително важна. Еден од експериментите што тие го развија за да ја тестираат и докажат важноста на довербата е да ги прашаат луѓето дали мислат дека нивниот паричник ќе биде вратен ако го изгубат.
Истражувачите споредија колку е веројатно испитаникот да помисли дека неговиот изгубен паричник ќе биде вратен со неговиот резултат на задоволство од животот. Резултатите покажале дека оние што очекувале да им биде вратен паричникот имале животна процена за еден поен повисока на скала од 0 до 10.
Со други зборови, луѓето што верувале дека ќе им биде вратен паричникот се сметале себеси за посреќни од луѓето што не верувале дека ќе им биде вратен.
Американската компанија „Ридерс дајџест“ во 2021 година спровела сличен експеримент на глобално ниво. Можете да погодите во кој град биле вратени најмногу паричници? Хелсинки.
Либералните вредности се клучни: прогресивно оданочување и слобода да се прават животни избори
Значи, се враќаме на парите. Истражувачите дошле до силна врска помеѓу прогресивното оданочување - даночна стапка што се зголемува како што се зголемува оданочениот износ - и процената на луѓето за тоа колку се среќни.
Прогресивното оданочување води до среќа преку јавните и заедничките добра, како што се здравствената заштита, образованието и јавниот превоз, за кои оданочувањето помага да се финансираат. И на крајот, луѓето веруваат дека парите ќе бидат добро употребени и разумно распределени.
Повторно, во поеднакви општества, луѓето повеќе си веруваат едни на други. А социјалната доверба придонесува за градење подобри институции.
Што е со високите стапки на самоубиства во нордиските земји?
Ако ја погледнете распространетоста на позитивните емоции во различни земји низ светските извештаи за среќа, Латинска Америка обично го зазема врвот, но овие земји не се ни во првите 20 во севкупното рангирање за среќа.
Од друга страна, нордиските земји се најсреќни, но тоа не е местото каде што луѓето ги пријавуваат најчестите позитивни емоции.
Всушност, начинот на кој скандинавските народи се перципираат себеси е прилично меланхоличен. Нордиските земји имаат историска поврзаност со високи стапки на самоубиства. Во 1990 година, на пример, стапката на самоубиства во Финска беше толку висока, што земјата ја создаде и ја спроведе првата стратегија за спречување самоубиства во светот.
Денес, трендовите во регионот се многу подобрени, но Финска сè уште е на четвртото место според стапката на самоубиства кај младите.
Хеливел вели дека моделот на среќа „совршено се вклопува“ со жалните статистики.
- Мерката што го квалификува квалитетот на владата е многу важна за поддршка на задоволството од животот на луѓето, но не толку важна во спречувањето на самоубиствата - вели тој.
Несреќниот тренд може да се објасни со културни фактори, вели Хеливел.
Времето нема големо влијание врз севкупната среќа на човекот
Најтоплата годишна просечна температура во Југозападна Финска е 6,5°C. И оттаму, кон исток и кон север, просечната температура само се намалува.
Вистина е дека нордиските зими се долги, темни и студени, а повеќето од нас ги поврзуваат со среќа потоплите температури и сончевите денови. Но, наодите од извештајот покажуваат дека ефектот врз резултатот на среќата е прилично незначителен.
Што можеме да направиме за да бидеме среќни како нордиските популации?
Нордиските земји успеаја да влезат во многу доблесен циклус, каде што ефикасните и демократски институции се способни да им обезбедат сигурност на граѓаните, така што граѓаните имаат доверба во институциите и едни на други, што ги наведува да гласаат за политичари кои ветуваат и испорачуваат успешен модел на благосостојба.
Сепак, постојат некои работи што всушност можете да ги направите.
- Откривме дека луѓето се многу, многу посреќни ако чувствуваат дека се во средина каде што луѓето внимаваат еден на друг - вели Хеливел.
Тој додава дека една од причините зошто луѓето ја потценуваат добронамерноста на своите соседи е затоа што не слушаат за тоа во медиумите.
- Тоа е причина за добри вести и покажува дека тие се навистина важни бидејќи тоа е она што одредува што мислите за вашите соседи - вели тој.
Фото: Freepik