Во септември 1942 година, Виктор Франкл, угледниот психијатар и невролог од Виена, бил уапсен и спроведен во нацистички логор со својата сопруга и со родителите.

Три години подоцна, кога логорот бил ослободен, поголемиот дел од неговото семејство, вклучително и неговата бремена сопруга, исчезнале – но тој, затвореникот со број 119104 преживеал.

Во својата книга која станала бестселер во 1946 година, „Нечуен пискот за смисла“, која ја напишал за девет дена, тој пишува за своето искуство во логорот, и заклучува дека разликата помеѓу оние кои преживеале и оние кои починале, се сведува на едно: Смисла на животот – сфаќање до кое стигнал уште во раната доба од својот живот.

Кога бил средношколец, еден негов наставник во своето предавање истакнал: „Животот не е ништо друго освен процес на согорување или процес на оксидација“. Франкл скокнал од своето столче, одговарајќи: „Ако е тоа така, тогаш која е смислата на животот?“

Како што имал прилика да забележи во логорот, оние кои нашле смисла дури и во најтешките околности, биле далеку поотпорни од  останатите. „Сè може да му се одземе на човек, освен една работа, последното што му останало од неговата слобода – да избере каков став ќе заземе во какви било околности, да го избере сопствениот пат“.

Франкл во логорот работел како терапевт, а во својата книга наведува примери со двајца затвореници, кои безнадежно сметале дека не можат ништо повеќе да очекуваат од животот, затоа што немаат веќе ништо што е вредно за живот.

„И во двата случаи,“ пишува Франкл, „беше прашање како да се наведат самите да увидат дека, во иднина, животот сè уште очекува нешто од нив“. За едниот тоа беше неговото дете кое во тоа време живеело во друга земја, а за другиот, како научник, беше серијалот книги кои требаше да ги доврши.

„Оваа единственост и осаменост која го издвојува секој поединец и му дава смисла на сопственото постоење има подеднакво влијание врз креативноста на работа, како и врз човечката љубов. Моментот кога ќе се увиди неможноста да се замени  една посебна личност, овозможува чувство на лична одговорност кон сопствениот опстанок. Човек  кој станува свесен за одговорноста што ја има кон човечко битие кое желно го очекува или кон недовршената работа, никогаш нема да се доведе до состојба сам да го отфрли својот живот. Тој знае зошто постои и ќе биде способен да поднесе што било.“

„Ако постои смисла во животот, воопшто“, пишува Франкл, „тогаш мора да постои и смисла во страдањето“.

Тој во својата книга се навраќа на сопственото искуство што го доживеал пред заробувањето, сметајќи го за инцидент кој ја нагласува разликата меѓу потрагата по смислата и потрагата по среќата во животот.

Виктор Франкл до заробувањето, важел за еден од најистакнатите навропсихијатри во Виена и во светот, кој привлекол интернационално внимание на полето на клиничката психологија познато како логотерапија, со која им помагал на луѓето во надминувањето на депресивните состојби и постигнувањето рамнотежа преку наоѓањето на личната смисла во животот. 

Во 1941 година, како началник на неврологија во виенската болница Ротшилд, ги ризикувал својот живот и кариерата, поставувајќи  лажни дијагнози на пациенти со ментални заболувања, за да ги спаси од евтаназијата која ја спроведувале нацистите кон таквите лица.

Истата година, морал да донесе лична одлука која го променила целиот негов живот. Со кариера која била во подем, наспроти нацистичките закани, Франкл аплицирал и добил американска виза. Во тоа време, веќе биле започнати спроведувањата на евреите во концентрациони логори, и тоа прво на повозрасните лица.

Франкл знаел дека е прашање на време кога нацистите ќе ги одведат и неговите родители. Исто така знаел и дека доколку се случи тоа, одговорноста му налага да биде заедно со нив за да им помогне да ја надминат траумата од привикнување кон нови животни услови во логор. Од друга страна, како оженет човек со виза во раката, бил во искушение да пребегне во Америка, во сигурни услови кои ќе му обезбедат и напредок во неговата професионална кариера.

Како што е наведено во неговата биографија од Ана Редсенд, во тие мигови, колебајќи се за одлуката, отишол во катедралата на Свети Стефан во Виена, да ја разбистри својата глава. Слушајќи ја музиката од оргулите, во главата ги премотувал наново и наново истите прашања: „Дали да ги оставам родителите? Дали да им кажам збогум и да ги препуштам на судбината? Каде е мојата одговорност?“ Очајно барал „знак од небото“.

Кога се вратил дома, го пронашол. Парче мермер стоело на масата. Татко му објаснил дека мермерот е дел од блиската синагога која ја разрушиле нацистите, но на парчето стоел фрагмент на една од десетте заповеди – таа за почитувањето на родителите. Франкл веднаш ја донел својата одлука – останува во Виена, заедно со семејството, одрекувајќи се од можноста за лична безбедност и напредок во кариерата, кои го очекувале во САД. Одлучил да ги остави настрана своите лични цели и интереси, за да им служи на своето семејтво, а потоа и на другите лица во логорот.

Мудроста која ја стекнал Франкл од сопственото искуство во логорот, преку незамисливо човечко страдање, важи и денес: „ Да се биде човек секогаш се гледа според тоа дали нештото е упатено кон другите, а не кон себе лично... Што повеќе човекот заборава на себе, со тоа што се става во служба на другите,пружејќи им љубов – сè повеќе станува човек“.

Во 1991 година, Конгресната библиотека и клубот „Книга на месецот“ ја прогласија оваа книга на Франкл за една од десетте највлијателни книги во САД. „Нечуен пискот за смисла“ е продадена во милиони примероци ширум светот. И денес,  после толку години, етосот на оваа книга, нејзиниот акцент врз смислата, вредноста на страдањето и одговорност кон нешто што е поголемо од  себе, изгледа како да му пркоси на современата култура на живеење, која повеќе е насочена кон потрагата по лична среќа отколку кон барањето на смислата на постоењето.

Истражувањата покажуваат дека да се има цел и смисла во животот, го зголемува  сеопштиот просперитет и животна сатисфакција, го подобрува менталното и физичкото здравје, ја зајакнува отпорноста, ја зголемува самопочитта, а ја намалува веројатноста за депресија.

Каде лежи разликата меѓу среќниот и животот исполнет со смисла? Во најопшт контекст среќниот живот се дефинира како неприсуство на стресови и грижи. Но, од социјална гледна точка, потрагата по лична среќа се поврзува со себично однесување – бидејќи за крајна цел го има примањето, а не давањето.

„Среќните луѓе чувствуваат голема радост кога добиваат некаква корист од другите, додека луѓето кои водат осмислен живот, чувствуваат радост кога им даваат на другите“, објаснува Кетлин Вос, една од авторите на студијата претставена на Универзитетот Пенсилванија. Со други зборови, смислата го надминува личното Јас, додека среќата на истото Јас му го овозможува посакуваното.

„Она што луѓето ги одвојува од останатите живи суштества не е потрагата по среќата, туку потрагата по смислата, која е својствена само за човекот“, вели Рој Баумајстер, социјален психолог на државниот Универзитет во Флорида, кој бил најцитираниот научник во 2003 година.

Тој и неговите колеги се согласуваат дека потрагата по смислата е она што човекот го прави единствено битие. Ставајќи ги настрана своите себични интереси за да се служи на нешто што е поголемо од себе – посветувањето на сопствениот живот на „давањето“ а не на „земањето“ – ние не само што на тој начин ја изразуваме својата основна човечност, туку и признаваме дека добриот живот е нешто повеќе од сушта потрага по среќа.